Repensar Portugal a partir das relações com a Galiza

  1. Inês Gusman 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela; Universidade de Lisboa
Revista:
Tempo exterior

ISSN: 1579-6582

Ano de publicación: 2023

Título do exemplar: A percepción de Galicia desde Portugal e o mundo lusófono

Número: 47

Páxinas: 25-39

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Tempo exterior

Resumo

Para as narrativas que, ao longo do tempo, procuraron fundamentar a orixe da nacionalidade portuguesa, Galicia sempre representou un problema. A lingua non explica a nación, xa que esta prolongábase máis alá da fronteira norte. Territorialmente é difícil entender a separación política entre a Galicia e os territorios ao norte do río Douro, pois son varias as características que continuan. Galicia tamén complica a narrativa de que foi a vocación atlántica que ditou a individualización portuguesa. Iso non impediu a creación dunha identidade nacional baseada en narrativas de uniformidade cunha forte componente de oposición ao outro, España. O proxecto europeo veu cambiar a relación entre os Estados Ibéricos. Neste marco actual de relacións, Galicia gaña novos significados, especialmente relevantes para os territorios do Norte, cos que comparte diversas estruturas de cooperación. A través dunha análise detallada das actuais relacións políticas, económicas e sociais galego-portuguesas a diferentes escalas (do local ao estatal) e das narrativas asociadas, exploramos os significados contemporáneos que se atribúen a Galicia en Portugal. A falta de autonomía política e administrativa dos territorios do Norte, provocada polo centralismo portugués, representa varios obstáculos para o aproveitamento do potencial económico e social das relacións transfronteirizas. Consideramos que as actuais proximidades, tal como as antigas, obrigan a unha reflexión sobre o futuro da estrutura funcional e simbólica deste Estado.

Referencias bibliográficas

  • AMADO ACEDO, A., PAÜL CARRIL, V., & TRILLO SANTAMARÍA, J. M. (2023). La ordenación del ámbito territorial vasco y el fenómeno fronterizo¿estímulo para la cooperación o persistencia del efecto barrera? (J. Arnáez, P. Ruiz-Flaño, N. E. Pascual-Bellido, N. Lara-Renault, J. Lorenzo-Lacruz, A. Díez Angulo, N. Martín-Hernández, T. Lasanta, & E. Nadal-Romero, Eds.). ASOCIACIÓN ESPAÑOLA DE GEOGRAFÍA. https://doi. org/10.21138/CG/2023.lc
  • ANTUNES, S., & MAGONE, J. M. (2018). With or without you: Mobilization strategies of Portuguese regional authorities in the European Union. Regional & Federal Studies, 30(2), 219–241. https://doi.org/10.1080/13597566.2018.1555527
  • BAUM, M. A., & FREIRE, A. (2001). Political Parties, Cleavage Structures and Referendum Voting: Electoral Behaviour in the Portuguese Regionalization Referendum of 1998. South European Society & Politics, 6(1), 1–26. https://doi.org/10.1080/714004932
  • BÖHM, H. (2023). Five Roles of Cross-border Cooperation Against Re-bordering. Journal of Borderlands Studies, 38(3), 487–506. https://doi.org/10.1080/08865655.2021.1948900
  • COSTA, L. (2023). A regionalização do continente português: um processo conturbado. In J. Cadima Ribeiro (Ed.), Regionalização e Descentralização em Portugal: Reforma do Estado, Aprofundamento da Democracia e Desenvolvimento (Uminho Editora, pp. 81–100). UMinho Editora. https://doi.org/10.21814/uminho.ed.132.5
  • CRAVINHO, J., FERRÃO, J., PIMPÃO, A., JOÃO JARDIM, A., MOURA, P. H., CARMONA-RODRIGUES, A., & FONTAINHAS-FERNANDES, A. (2019). Relatório da Comissão Independente para a Descentralização. In Avaliação independente sobre a organização e funções do Estado (p. 312). Assembleia da República.
  • FERRÃO, J. (2011). Ordenamento do Território como Política Pública. (1st ed.). Fundação Calouste Gulbenkian.
  • GUSMAN, I., & MOURATO, J. (2023). Cartografias regionais Em Portugal: Convergências, conflitos e vazio político, administrativo e cultural. In A. Carmo, C. Rego, M. Couret Branco, & M. Saudade Baltazar (Eds.), (Re)visitar a regionalização 25 anos depois (pp. 173–196). Edições Almedina.
  • JOHNSON, C. M. (2009). Cross-Border Regions and Territorial Restructuring in Central Europe. European Urban and Regional Studies, 16(2), 177–191. https://doi. org/10.1177/0969776409102190
  • KAVANAGH, W. (2000). The Past on the Line. In Ethnologia europaea (2nd ed., Vol. 30, pp. 47-56).
  • KEATING, M, HOOGHE, L, & TATHAM, M. (2015). Bypassing the nation-state?: Regions and the EU policy process. In European Union (pp. 445–466). Routledge.
  • KETTUNEN, P., & KUNGLA, T. (2005). Europeanization of sub-national governance in unitary states: Estonia and Finland. Regional & Federal Studies, 15(3), 353–378. https:// doi.org/10.1080/13597560500223321
  • LÓPEZ-DAVALILLO LARREA, J. (2010). Portugal ¿Qué regionalización? Un recorrido por la geografía política de Portugal a lo largo del tiempo. Uned. Espacio, Tiempo y Forma., Serie(3), 27–52.
  • MAGONE, J. M. (2010). Portugal: Local Democracy in a Small Centralized Republic. In F. Hendriks, A. Lidström, & J. Loughlin (Eds.), The Oxford handbook of local and regional democracy in Europe (pp. 1–37). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199562978.003.0017
  • MATTOSO, J. (2003). A Identidade Nacional. In Cadernos Democráticos. Fundação Mário Soares.
  • MATTOSO, J., DAVEAU, S., & BELO, D. (2010). Portugal o sabor da terra. Um retrato histórico e geográfico por regiões. Círculo dos Leitores.
  • NEVES, M. (2021). O galego (in)visível. Inquérito sobre a visibilidade da Galiza e do galego em Portugal. In C. Pazos-Justo, M. J. Botada Vilar, & G. André (Eds.), Galiza e(m) Nós. Estudos para a compreensão do relacionamento cultural galego-português (pp. 191–212). Húmus.
  • NOFERINI, A., BERZI, M., CAMONITA, F., & DURÀ, A. (2020). Cross-border cooperation in the EU: Euroregions amid multilevel governance and re-territorialization. European Planning Studies, 28(1), 35–56. https://doi.org/10.1080/09654313.2019.1623973
  • OECD. (2020). Decentralisation and Regionalisation in Portugal: What Reform Scenarios? In OECD Multi-level Governance Studies (Issue January, pp. 1–137). OECD Publishing.
  • OTEP. (2018). Observatório Transfronteiriço Espanha / Portugal Observatorio Transfronterizo España / Portugal. Secretaría General de Transporte; Ministerio de Fomento. https://www.gee.gov.pt/pt/?option=com_fileman&view=file&routed=1&name=FOLHE TO_OTEP_2020_dados_2014a2018.pdf&folder=publicacoes/relatorios%20otep
  • POPESCU, G. (2008). The conflicting logics of cross-border reterritorialization: Geopolitics of Euroregions in Eastern Europe. Political Geography, 27(4), 418–438. https://doi. org/10.1016/j.polgeo.2008.03.002
  • RADAELLI, C. (2003). The Europeanization of Public Policy. In K. Featherstone & C. Radaelli (Eds.), The Politics of Europeanization (pp. 27–56). Oxford University Press.
  • RIBEIRO, O., LAUTENSACH, H., & DAVEAU, S. (1991). Geografia de Portugal. A vida Economónica e Social. Edições João Sá da Costa, Lda. Edições João Sá da Costa, Lda.
  • ROCHA, J. F. da, & BARBOSA, A. (2023). O estado do Estado: a regionalização no quadro da Constituição Portuguesa e da abertura à União Europeia. In J. Cadima Ribeiro (Ed.), Regionalização e Descentralização em Portugal: Reforma do Estado, Aprofundamento da Democracia e Desenvolvimento (UMinho Editora, pp. 41–61). https://doi.org/10.21814/ uminho.ed.132.3
  • SANTOS, J. A. (1985). Regionalização, processo histórico. Livros Horizonte.
  • SILVA, P., TELES, F., & PIRES, A. R. (2016). Paving the (Hard) Way for Regional Partnerships: Evidence from Portugal. Regional and Federal Studies, 26(4), 449–474. https://doi.or g/10.1080/13597566.2016.1219720
  • TRILLO SANTAMARÍA, J. M. (2014). Cross-Border Regions: The Gap Between the Elite’s Projects and People’s Awareness. Reflections from the Galicia-North Portugal Euroregion. Journal of Borderlands Studies, 29(2), 257–273. https://doi.org/10.1080/08865655.2014.9157
  • TRILLO SANTAMARÍA, J. M., & LOIS GONZÁLEZ, R. C. (2014). Estrategias para cuestionar el control central del espacio estatal. Acción exterior y cooperación transfronterizo. Scripta Nova, 18(49), 1–22.
  • VILLARES, R. (2022). Galiza. Terra Irmã de Portugal. Fundação Francisco Manuel dos Santos.
  • WATERHOUT, B., & MOURATO, J. M. (2009). The Impact of Europeanisation on Planning Cultures. In F. Othengrafen & J. Knieling (Eds.), Planning Cultures in Europe (Issue May). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315246727