O posicionamento territorial a partir dos Itinerarios Culturaiso caso de Arzúa nos camiños de Santiago

  1. Gusman, Inês 1
  2. Toxo Asorei, Rocío 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

Revista:
Semata: Ciencias sociais e humanidades

ISSN: 1137-9669 2255-5978

Ano de publicación: 2018

Título do exemplar: Bioeconomía y Memoria Ecológica de los Territorios: Transdisciplinariedad para un Futuro Sostenible

Número: 30

Páxinas: 213-232

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/S.30.5362 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Semata: Ciencias sociais e humanidades

Resumo

Nas últimas décadas, foi aumentando a importancia das estratexias baseadas nos recursos endóxenos como forma de desenvolvemento das áreas rurais, sobre todo aquelas relacionadas co turismo. Así, a posta en valor de Itinerarios Culturais considérase unha ferramenta importante para o posicionamento territorial e o impulso de oportunidades empresariais neses espazos. O Camiño de Santiago, o máis coñecido dos Itinerarios Culturais Europeos nos que participa Galicia, constitúe un instrumento desexado por moitos territorios galegos que enfrontan problemas de perda de poboación e competitividade rural, a pesares de que gran parte dos municipios do interior por onde pasa o Camiño continúan nunha profunda crise económica e demográfica. A través do estudo de caso centrado no municipio de Arzúa, veremos que a integración real de elementos identitarios e recursos locais na estratexia de desenvolvemento turístico vinculado ao Camiño resulta fundamental para que este recurso xere impactos económicos no territorio.

Referencias bibliográficas

  • Álvarez Cao, R. (2001): «A contribución do turismo ao desenvolvemento socioeconómico e cultural dos concellos», en R.C. Lois González, M.J. Lage Vázquez e S. Álvarez Monteserín (coords.), Turismo rural e desenvolvemento territorial. I Seminario de iniciativas locais. Arzúa: Concello de Arzúa, pp. 49-63.
  • Andrade Suárez, M. J. (2011): «Consideraciones generales sobre la potencialidad del turismo para el desenvolvimiento rural: el Camino de Santiago como estudio de caso», TuryDes, 4 (9), pp. 1-32.
  • Andrade Suárez, M. J., Leira Landeira, G., e Caramés Valo, R. (2010): «El turismo como factor estratégico de desarrollo rural: el Camino de Santiago francés», Rotur, 3, pp. 49–82.
  • Arcila Garrido, M., López Sánchez, J. A., e Fernández Enriquez, A. (2015): «Rutas turísticos-culturales e itinerarios culturales como productos turísticos: reflexiones sobre una metodología para su diseño y evaluación.», Análisis Espacial y Representación Geográfica: Innovación y Aplicación, pp. 463–471
  • Arias Alpízar (2009): «Interdisciplinariedad y triangulación en Ciencias Sociales», Diálogos, Revista Electrónica de Historia, 10 (1), pp. 117-136.
  • Armas Quintá, F. (2009): «Sociedade da información e desenvolvemento rural: análise de novos procesos sociais e territoriais en rexións periféricas. O caso de Galicia». Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
  • Boisier, S. (2003): «Globalización, geografía política y fronteras», Anales de geografía de la Universidad Complutense, 23, pp. 21-39.
  • Bor, W., Bryden, J.M. e Fuller, A.M. (1997): Rethinking Rural Human Resource Management; the Impact of Globalisation and Rural Restructuring on Rural Education and Training in Western Europe. Wageningen: Mansholt Institute.
  • Briedenhann, J., Wickens, E. (2004): «Tourism routes as a tool for the economic development of rural areas-vibrant hope or impossible dream?», Tourism Management, 25 (1), pp. 71-79.
  • Carvalho, M. S., Lima, J., e Kastenholz, E. (2014): «Criatividade Cultural–que oportunidade para destinos rurais?», PASOS. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 12(3), pp. 635-648.
  • Cea D´Ancona, M. A. (2001): Metodología cuantitativa: estrategias y técnicas de investigación social. Madrid: Síntesis.
  • CETUR e SA Xacobeo (2007-2010): Observatorio estatístico do Camiño de Santiago 2007, 2008, 2009 e 2010. Universidade de Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
  • Cuervo, L.M. (2006): Globalización y territorio. Santiago de Chile: Naciones Unidas. Documento dispoñible en liña: https://repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/7315/S0600224_es.pdf
  • Díaz y Díaz, M. (2001): «Valoración local del Camino de Santiago», en R.C. Lois González, M.J. Lage Vázquez e S. Álvarez Monteserín (coords.), Turismo rural e desenvolvemento territorial. I Seminario de iniciativas locais. Arzúa: Concello de Arzúa, pp. 11-16.
  • European comission (1997): Rural developments CAP 2000. Documento dispoñible en liña: https://ec.europa.eu/agriculture/publi/pac2000/rd/rd_en.pdf
  • Fundación Telefónica (2016): La Sociedad de la Información en España 2016 [en liña]. Barcelona: Editorial Ariel. Documento dispoñible en liña: https://www.fundaciontelefonica.com/arte_cultura/publicaciones-listado/paginaitem-publicaciones/itempubli/558/
  • Gusman, I., Lopez, L., Lois González, R., e Santos, X. M. (2017): «The Challenges of the First European Cultural Itinerary: the Way of St. James», Almatourism Journal of Tourism, Culture and Territorial Development, 6, pp. 1-19.
  • Herranz Loncán, A. (2002): «Infraestructuras y desarrollo económico en el Pirineo Central (1850-2000)», Revista de Estudios sobre Despoblación y Desarrollo Rural, núm. 2, pp. 197-226.
  • Krippendorff, K. (1990): Metodología de análisis de contenido: teoría y práctica. Barcelona: Paidós.
  • Lane, B., Kastenholz, E. (2018):«Turismo rural en el siglo XXI: desafíos futuros para la investigación y la práctica», en Santos, X. M. e Lopez, L. (eds.), Turismo rural y de naturaleza. Una mirada al mundo. Editorial Síntesis, pp. 23-47.
  • Lane, B. e Kastenholz, E. (2015): «Rural tourism: the evolution of practice and research approaches – towards a new generation concept?», Journal of Sustainable Tourism, 23 (8–9), pp. 1133-1156.
  • Lois-González, R. e Santos, X. (2014): «Tourists and pilgrims on their way to Santiago. Motives, Caminos and final destinations», Journal of Tourism and Cultural Change, 6825 (May 2015), pp. 1-16.
  • Lopez, L., Santomil Mosquera, D. e Lois-González, R. C. (2015): «Film-Induced Tourism in The Way of Saint James: Analysis of its Worldwide Impact», Almatourism Journal of Tourism, Culture and Territorial Development, 6 (4, SI), pp. 18-34.
  • Maak, K. (2009): «El Camino de Santiago como posible motor», Cuadernos de Turismo, 23, pp. 149-171.
  • Martínez Miguélez, M. (2007): «Conceptualización de la transdisciplinariedad», Polis, 16, pp. 1-20.
  • Méndez Gutiérrez del Valle, R. (2016): «Del desarrollo a la resiliencia territorial: Claves locales para la reactivación.», en A. Martínez Puche, X. Amat Montesinos, I. Sancho Carbonell e D. Sanchíz Castaño (eds.), Profesionales y herramientas para el desarrollo local y sus sinergias territoriales. Evaluación y propuestas de futuro IX Coloquio Nacional de Desarrollo Local del GTDL-AGE, pp. 51-78.
  • Molotch, H. (2004): Where stuff comes from: How toasters, toilets, cars, computers and many other things come to be as they are. New York: Routledge.
  • Mossberg, L. (2007): «A Marketing Approach to the Tourist Experiences». Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 7 (1), pp. 59-74.
  • Paul Carril, V. e Trillo Santamaría, J.M. (2018): « La construcción de un destino de turismo rural en Galicia, “¿una invención?”», en Santos, X. M. e Lopez, L. (eds.), Turismo rural y de naturaleza. Una mirada al mundo. Editorial Sintisis. pp. 131-161.
  • Pesonen, J., e Komppula, R. (2010): «Rural wellbeing tourism: Motivations and expectations», Journal of Hospitality and Tourism Management, 17 (1), pp. 150–157.
  • Precedo, A., Revilla, A., e Míguez, A. (2007): «El turismo cultural como factor estratégico de desarrollo: el camino de Santiago», Estudios Geográficos, LXVIII, pp. 205–234.
  • Pritchard, A., e Morgan, N. (1998): «Mood marketing – The new destination branding strategy: A case study of “Wales,” the brand», Journal of Vacation Marketing, 4 (3), pp. 215-229.
  • Santos, X. M. (2006): «El Camino De Santiago: Turistas y Peregrinos Hacia Compostela», Cuadernos de Turismo, 18, pp. 135–150.
  • Santos Solla, X. M., e Lois González, R. C. (2011): «El camino de santiago en el contexto de los nuevos turismos», Estudios Turísticos, 189, pp. 87–110.
  • Santos Solla, X. (2001): «Tipoloxía e novas modalidades de Turismo», en R.C. Lois González, M.J. Lage Vázquez e S. Álvarez Monteserín (coords.), Turismo rural e desenvolvemento territorial. I Seminario de iniciativas locais. Arzúa: Concello de Arzúa, pp. 65-81.
  • Scott, A. J. (2000): «Economic geography: The great half-century», Cambridge Journal of Economics, 24 (4), pp. 483–504.
  • Sidali, K. L., Kastenholz, E. e Bianchi, R. (2015): «Food tourism, niche markets and products in rural tourism: combining the intimacy model and the experience economy as a rural development strategy», Journal of Sustainable Tourism, 23 (8–9), pp. 1179–1197.
  • Silva Pérez, R., e Fernández Salinas, V. (2008): «El patrimonio y el territorio como activos para el desarrollo desde la perspectiva del ocio y del turismo.» Investigaciones Geográfi Cas, 46, pp. 69–88.
  • Swyngedouw, E. (2004): «Globalisation or “glocalisation”? Networks, territories and rescaling», Cambridge Review of International Affairs, 17 (1), pp. 25–48.
  • Tellstrom, R., Gustafsson, I. B., e Mossberg, L. (2005): «Local food cultures in the Swedish rural economy», Sociologia Ruralis, 45 (4), pp. 346-359.
  • Terluin, I. J. (2003): «Differences in economic development in rural regions of advanced countries: An overview and critical analysis of theories», Journal of Rural Studies, 19 (3), pp. 327–344.
  • Terluin, I.J. e Post, J.H., (2000): Employment Dynamics in Rural Europe. Wallingford: CABI Publishing.
  • Tinto Arandes, J.A. (2013): «El análisis de contenido como herramienta de utilidad para la realización de una investigación descriptiva. Un ejemplo de aplicación práctica utilizado para conocer las investigaciones realizadas sobre la imagen de marca de España y el efecto país de origen», Provincia, 29 (enero-junio), pp. 135-173.
  • TURGALICIA (1996-2011): Enquisa en orixe e Enquisa en destino. Análise estadística sobre o turismo en Galicia, series anuais. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia e Universidade de Santiago.
  • Ulloa, C. A. e Ruiz, P. (2010): Impacto del año Xacobeo en la economía gallega.[en liña] Observatorio Regional. Servicio de estudios económicos. España: BBVA. Documento dispoñible en liña: https://www.bbvaresearch.com/KETD/fbin/mult/1003_observatorioregionalespana_tcm348-217035.pdf
  • Urry, J. (1990): The tourist gaze. London: Sage.
  • Urry, J. (1995): Consuming Places. London: Routledge.
  • Valles, M. (2003): Técnicas cualitativas de investigación social. Reflexión metodológica y práctica profesional. Madrid: Síntesis.
  • Vázquez, I., Sineiro, F. e Lorenzana R. (2008): «Tipología de municipios rurales de Galicia por indicadores socioeconómicos», en Comunicación XII Congreso Internacional de Ingeniería de Proyectos Zaragoza. 9 a 11 de julio de 2008. Dispoñible en: http://www.usc.es/ecoagra/arquivos//Zaragoza_2008.pdf
  • Vázquez Barquero, A. (2016): «Desarrollo local: ¿una respuesta a los desafíos de la recuperación?», en A. Martínez Puche, X. Amat Montesinos, I. Sancho Carbonell e D. Sanchíz Castaño (eds.), Profesionales y herramientas para el desarrollo local y sus sinergias territoriales. Evaluación y propuestas de futuro. IX Coloquio nacional de desarrollo local del GTDL-AGE, Universitat d’Alacant.
  • Williams, A. M., e Shaw, G. (1991): Tourism and economic development: Western European experiences (2nd ed.). London: Belhaven Press.