Metodoloxías educativas para o cambio e teitos de cristal. Un estudo comparado de tres universidades en transición

  1. Pardellas Santiago, Miguel
  2. Meira Cartea, Pablo Á.
  3. Iglesias da Cunha, Lucía
Revista:
AmbientalMente sustentable: Revista científica galego-lusófona de educación ambiental

ISSN: 1887-2417

Ano de publicación: 2015

Título do exemplar: III Congreso Lusófono de Educación Ambiental

Número: 20

Páxinas: 1171-1185

Tipo: Artigo

DOI: 10.17979/AMS.2015.2.20.1663 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: AmbientalMente sustentable: Revista científica galego-lusófona de educación ambiental

Resumo

Dende unha perspectiva educativa, as iniciativas enmarcadas no movemento das “transition towns” conteñen os elementos necesarios para poder considerarse unha metodoloxía válida para enfrontar os problemas do Cambio Climático e o Pico do Petróleo a través dunha dinámica comunitaria. Por outra parte, as universidades, como como posíbeis referentes na busca de solucións á crise ambiental, a pesar das experiencias de ambientalización impulsadas nos últimos anos, distan moito de ser entidades de baixo impacto ambiental e existen dúbidas sobre a súa capacidade para formar cidadáns e profesionais críticos e comprometidos cos desafíos da crise ambiental. Neste contexto, desenvolveuse un estudo de caso múltiple que analiza dende unha perspectiva educativo-ambiental a experiencia de tres universidades en transición: a Universidade de Santiago de Compostela, a University of Edinburgh e a Universidade do Minho. O obxectivo é valorar o potencial da metodoloxía da transición para superar un hipotético “teito de cristal” que entorpece a ambientalización das institucións universitarias. A análise constata a existencia dun teito de cristal nas estratexias de ambientalización universitaria, incapaces de subverter, incluso a través de metodoloxías innovadoras como a transición, as estruturas e dinámicas académicas, corporativas, organizativas e culturais que tenden a reproducir a súa insustentabilidade.

Referencias bibliográficas

  • ALBA, D. (2007). “Análisis de los procesos de gestión y educación para la sostenibilidad en las universidades públicas españolas”. En SUREDA, J. E CANO, L. (coords.), Tendencias de la Investigación en Educación Ambiental al desarrollo socioeducativo y comunitario. Madrid: Organismo Autónomo de Parques Nacionales. Ministerio de Medio Ambiente, pp. 197-215.
  • AZNAR MINGUET, P, MARTINEZ-AGUT, M.P., PALACIOS, B., PIÑEIRO, A. E ULL, A. (2011). “Introducing sustainability into university curricula: an indicator and baseline survey of the views of university teachers at the University of Valencia”. Environmental Education Research. Vol. 17, No. 2, pp.145-166.
  • BENAYAS, J. (2014). “Universidad y sostenibilidad. Reflexiones para un debate. ¿La universidad está liderando los cambios necesarios para que la sociedad se comprometa con un futuro más sostenible?”. Boletín Carpeta Informativa del CENEAM. Mayo. Disponible en: http://www.magrama.gob.es/es/ceneam/articulos-de-opinion/2014-05-Benayas_tcm7-326014.pdf.
  • BRANGWYN, B. E HOPKINS, R. (2009). Compendio de iniciativas de transición. Totnes: Transition Network.
  • COLLER, X. (2005). Estudio de casos. Cuadernos Metodológicos, núm 30. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
  • CROFT´S, J. (2008). “Four stages that any project will go through”, en Hopkins, R.: The Transition Handbook. From oil dependency to local resiliencie. Totnes: Green Books. Appendix 2.
  • DEL RÍO, J. (2011). “En transición hacia un nuevo paradigma. La complejidad del mundo y sus límites”, en The Ecologist, núm. 45, pp. 15-18.
  • FERRER-BALAS, D., J. BRUNO, M. DE MINGO, E R. SANS (2004). “Advances in education transformation towards sustainable development at the Technical University of Catalonia, Barcelona”. International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol. 5, No. 3, pp. 251-266.
  • GUNI (Ed.) (2012). Higher Education in the World 4. Higher Education´s Commitment to Sustainability: From Understanding to Action. Barcelona: GUNI,.
  • HERREMANS, I. E ALLWRIGHT, D.E. (2000). “Environmental management systems at North American universities: What drives good performance?”. International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol. 1, No. 2, pp.168 - 181.
  • HOPKINS, R. (2008). The Transition Handbook. From oil dependency to local resiliencie. Totnes: Green Books.
  • HOPKINS, R. (2011). The Transition Companion. Totnes: Green Books.
  • IGLESIAS DA CUNHA, L. E PARDELLAS SANTIAGO, M. (coord.) (2008): Estratexias de Educación Ambiental. Modelos, experiencias e indicadores para a sostenibiliade local. Vigo: Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular.
  • JUNYENT, M. E GELI DE CIURANA, A.M. (2008). “Education for sustainability in university studies: A model for reorienting the curriculum”. British Educational Research Journal, Vol. 34, No. 6, pp. 763-782.
  • LOZANO GARCÍA, F.J., G. GÁNDARA, O. PERNI, M. MANZANO E D.E. HERNÁNDEZ (2008). “Capacity building: A course of sustaibable development to educate de educators”. International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol. 9, No. 3, pp. 257-281.
  • PARDELLAS, M., IGLESIAS, L. E MEIRA, P.A. (2013), “Iniciativas en Transición. Nuevos escenarios para una Educación Ambiental comunitaria”, Cuadernos de Pedagogía, No. 439, pp 53-55.
  • REBOLLO, O. (2007). O reto da participación cidadá nas políticas culturais. En Cruz, L. A cultura e a educación diante dos desafíos da participación social. Interea Foro 2007. A Coruña: Deputación provincial, pp.36-57
  • SHRIBERG, M. (2002). “Institutional assesment tools for sustainability in higher education: strengths, weaknesses and implications for practice and theory”. Higher Education Policy, No. 15, pp. 153-167.
  • STAKE, ROBERT E. (1998). Investigación con estudios de casos. Madrid: Morata.
  • SURIÑACH, R. (2008). “Volviendo a lo local”. Opcions, núm. 28, pp. 27-29.
  • TILBURY, D. (2012). “Higher Education for Sustainability: A Global Overview of Commitment and Progess”. En GUNI (Ed.). Higher Education in the World 4. Higher Education´s Commitment to Sustainability: From Understanding to Action. Barcelona. GUNI, pp.-18-27.
  • VELÁZQUEZ, L., MUNGIA, N., PLATT, A. E TADDEI, J. (2006). “Sustainable university: what can be the matter?”. Journal of Cleaner Production, No.14, pp. 810-819.
  • ZARZUELA, J. (2009). “El movimiento de transición”. Ecologista, núm. 61, pp. 24-26.