As paisaxes do mar galegoUnha liña interpretativa crítica

  1. Paül Carril, Valerià
  2. Labraña Barrero, Sabela
Journal:
Semata: Ciencias sociais e humanidades

ISSN: 1137-9669 2255-5978

Year of publication: 2013

Issue Title: El mar: una mirada transversal desde las ciencias sociales y las humanidades

Issue: 25

Pages: 29-62

Type: Article

More publications in: Semata: Ciencias sociais e humanidades

Abstract

This paper proposes a critical reflection on the marine landscapes (seascapes) of Galicia. Despite their relevance, there is a paucity of research through the approach that has been used in this text, which privileges the immaterial cultural dimension inherent to the notion of landscape. The manuscript begins by a quote through which the landscape approach on marine spaces is theoretically discussed. The central sections of the article demonstrate the appropriateness of considering the Galician sea as a landscape by analysing a collection of places of interest, departing from the Cove of San Simón and ending at the Ria of Ribadeo. The investigation is based on literary fiction, supplemented with landscape images of another kind (photography, tourism promotional posters, etc.). The concluding section insists on the paper�s implications in terms of spatial planning and management, especially in relation to the Coastal Spatial Plan passed in 2011.

Bibliographic References

  • Alcalde, J.A. et al. (1996): Espacios naturais de Galicia. 2. Provincia de Pontevedra, A Coruña, Bahía.
  • Alfaya, L.G. e Muñiz, P. (eds.) (2006): Bordes de mar en Galicia, Santiago de Compostela, COAG / Xunta de Galicia / Caixanova.
  • Argullol, R. (1989): Tres miradas sobre el arte, Barcelona, Destino.
  • Asociación de escritores en lingua galega (2003): Alma de beiramar. A Asociación de escritores en lingua galega en contra da marea negra, Vigo, Promocións Culturais Galegas.
  • Berque, A. (1995): Les raisons du paysage: de la Chine antique aux environnements de synthèse, Paris, Hazan.
  • Berque, A. (2008): La pensée paysagère, Paris, Archibooks / Sautereau. [Tradución ao español: Berque, A. (2009): El pensamiento paisajero, Madrid, Biblioteca Nueva.]
  • Bertrand, G. (1968): «Paysage et géographie physique globale. Esquisse méthodologique», Revue géographique des Pyrénées et du Sud-Ouest, 39, pp. 249-272.
  • Burriel, E. (2008): «La “década prodigiosa” del urbanismo español (1997-2006)», in Diez años de cambios en el Mundo, en la Geografía y en las Ciencias Sociales, 1999-2008. Actas del X Coloquio Internacional de Geocrítica, <http://www.ub.edu/ geocrit/-xcol/383.htm> (Consulta 23.04.2013).
  • Coghlan, A. (2012): «Facilitating reef tourism management through an innovative importance-performance analysis method», Tourism Management, 33(4), pp. 767- 775.
  • Díaz-Fierros, F., López Silvestre, F. (coords.) (2009): Olladas críticas sobre a paisaxe, Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega.
  • Falconer, L. et al. (2013): «Visual, seascape and landscape analysis to support coastal aquaculture site selection», Land Use Policy, 34, pp. 1-10.
  • Feijoo, P. (2012): Os fillos do mar, Vigo, Xerais.
  • Fernández Carrera, X.X. (1998): Costa da Morte. Guía turística-cultural, A Coruña, Asociación Neria / Deputación da Coruña.
  • Fernández de la Cigoña, E. (1991): Illas de Galicia. Cíes, Ons, Sálvora, Tambo, San Simón e Cortegada, Vigo, Xerais.
  • Fernández Rei, F. (2001): «O mar na literatura galega: ondas, ventos, illas, ribeiras e vagallóns», in A. Pérez Alberti (coord.), O feito diferencial galego. IV. As paisaxes de Galicia, Santiago de Compostela, Museo do Pobo Galego, vol. I, pp. 219-260.
  • Flannery, W., Cinnéide, M. ó (2008): «Marine spatial planning from the perspective of a small seaside community in Ireland», Marine Policy, 32, pp. 980-987.
  • Folch, R., París, A. (dirs.) (1999): Mediterrània: territori i paisatge. Atles ambiental de la Mediterrània, Barcelona, Fundació Territori i Paisatge.
  • García Álvarez, J. (2002): Territorio y nacionalismo. La construcción geográfica de la identidad gallega, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.
  • García Candeira, M. (2012): «Más allá de la ansiedad de la autoría: poética del desierto, imaginación femenina y utopía en La hija del mar», in H. González González, M. do C. Rábade (eds.), Canon y subversión. La obra narrativa de Rosalía de Castro, Barcelona, Icaria, pp. 99-120.
  • Garcia Ramon, M. D. (1980): «El cambio en el paisaje agrario», in Los paisajes rurales de España, Valladolid, Asociación de Geógrafos Españoles / Fundación Juan March, pp. 83-90.
  • González González, H. (1998): «Introducción», in M. Antonio, De catro a catro, Vigo, Galaxia, pp. 9-59.
  • Juanatey, D., Santos, X.M. (2005): «Turismo e cartelaría en Galicia», in X.M. Santos (coord.), Galicia en cartel. A imaxe de Galicia na cartelaría turística, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, pp. 13-40.
  • Lois, R.C., Aldrey, J.A. (2010): «El problemático recorrido de la ordenación del territorio en Galicia», Cuadernos Geográficos, 47(2), pp. 583-610.
  • Lois, R.C., Paül, V., Santos, X.M. (2012): «Paisagens vitivinícolas e desenvolvimento do enoturismo na Galiza. Um olhar da perspectiva da geografia cultural», in A. Cardoso, S. Trilho (coords.), I Congresso Internacional Vinhas e Vinhos. Actas, Porto, Câmara Municipal de Viana do Castelo / APHVIN / GEHVID, pp. 565-581.
  • Lois, R.C., Pazos Otón, M. (2009): «Nuevas identidades territoriales del presente: una perspectiva desde la Península Ibérica», in C. Copeta, R.C. Lois (eds.), Geografía, paisaje e identidad, Madrid, Biblioteca Nueva, pp. 231-251.
  • López Mariño, M. (2012): Ribadeo ao norte. Ollar a ría como nunca antes, Amsterdam, Balboa Books.
  • López Sández, M. (2008): Paisaxe e nación. A creación discursiva do territorio, Vigo, Galaxia.
  • López Silvestre, F. (2005): El discurso del paisaje. Historia cultural de una idea estética en Galicia (1723-1931), Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela. [Tese doutoral]
  • López Silvestre, F. (2008): Os límites da paisaxe na Galicia dos Austrias (1517-1700). Historia da paisaxe, I, Madrid, Biblioteca Nueva.
  • López Silvestre, F. (2009a): A emerxencia da paisaxe na Galicia da Ilustración (1700- 1833). Historia da paisaxe, II, Madrid, Biblioteca Nueva.
  • López Silvestre, F. (2009b): «Cara a unha teoría integral da paisaxe», in F. Díaz-Fierros, F. López Silvestre (coords.), Olladas críticas sobre a paisaxe, Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega, pp. 93-104.
  • Lucas, A.M., Ordinas, A. (2013): «Mapes mentals, geolingüística i talassonímia al migjorn de Mallorca», Scripta Nova. Revista electrónica de Geografía y Ciencias Sociales, 434(XVII), <http://www.ub.es/geocrit/sn/sn-434.htm> (Consulta 14.03.2013).
  • Maderuelo, J. (2005): El paisaje. Génesis de un concepto, Madrid, Abada.
  • Mato, M. (1998): A escrita da terra. Configuración do espacio natural na literatura galega,
  • A Coruña, Espiral Maior. Méndez Ferrín, X.L. (1998): «Meendinho connosco», A Trabe de Ouro, 34, pp. 191-200.
  • Morgade, P., Rodríguez Rodríguez, A. (2005): Illas de San Simón e Santo Antón. Conxunto senlleiro, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.
  • Morin, E. (1999): Les sept savoirs nécessaires à l’éducation du futur, Paris, UNESCO. [Tradución ao portugués: Morin, E. (2000): Os sete saberes necessários à educação do futuro, São Paulo / Brasília, UNESCO.]
  • Ojeda, J.F. (2003): «Epistemología de las miradas al paisaje. Hacia una mirada humanista y compleja», in J. Fernández, F. Roldán, F. Zoido (coords.), Territorio y Patrimonio. Los paisajes andaluces, Sevilla, Instituto Andaluz de Patrimonio Histórico, pp. 192-200.
  • Ojeda, J.F. (2005): «Percepciones identitarias y creativas de los paisajes mariánicos», Scripta Nova. Revista electrónica de Geografía y Ciencias Sociales, 187(IX), <http://www.ub.edu/geocrit/sn/sn-187.htm> (Consulta 14.03.2013).
  • Ortega Cantero, N. (2004): «Naturaleza y cultura en la visión geográfica moderna del paisaje», in N. Ortega Cantero (ed.), Naturaleza y cultura del paisaje, Soria / Madrid, Fundación Duques de Soria / Universidad Autónoma de Madrid, pp. 9-35.
  • Otero Pedrayo, R. (1926): Guía de Galicia, Madrid, Espasa Calpe. [4ª edición: Otero Pedrayo, R. (1965): Guía de Galicia, Vigo, Galaxia.]
  • Otero Pedrayo, R. (1929): Pelerinaxes I, A Coruña, Nós. [Edición facsimilar: Otero Pedrayo, R. (1993): Pelerinaxes I, Sada, Ediciós do Castro.]
  • Otero Pedrayo, R. (1955): «Composiciós e ritmos. Un ensaio de crasificación», in Paisaxe e Cultura. Ensaios, Vigo, Galaxia, pp. 39-57.
  • Palmeiro, J.L., Pazos Otón, M. (2007): «Geografía, literatura y divulgación científica: los Viajes extraordinarios de Jules Verne», in V. Paül, J. Tort (eds.), Territorios, paisajes y lugares. Trabajos recientes de pensamiento geográfico, Cabrera de Mar / Madrid, Galerada / Asociación de Geógrafos Españoles, pp. 299-311.
  • Paül, V. (2007): «“Paisajes de resistencia”. Acerca de las representaciones paisajísticas en algunos conflictos territoriales recientes en Cataluña», in V. Paül, J. Tort (eds.), Territorios, paisajes y lugares. Trabajos recientes de pensamiento geográfico, Cabrera de Mar / Madrid, Galerada / Asociación de Geógrafos Españoles, pp. 473-495.
  • Paül, V. (2012): «Paisaje, participación y desarrollo», in R.C. Lois et al. (eds.), Planificación y estrategias territoriales en la sociedad actual, Santiago de Compostela, AGALI, pp. 453-494.
  • Paül, V. (coord.) (2006): Paisaxes galegas | Versión 2005. Unha escolma plural de olladas ás paisaxes de Galiza, Santiago de Compostela, Instituto de Estudos e Desenvolvemento de Galicia / Dirección Xeral de Turismo.
  • Paül, V., Alonso, C., Alonso, O., Barrio, A. (2007): «Ordenacións territoriais no espello. Apuntamentos provisorios para unha síntese comparativa entre Catalunya e Galiza», in H. González González, M.X. Lama (eds.), Actas do VII Congreso Internacional de Estudos Galegos, Sada, Ediciós do Castro / Asociación Internacional de Estudos Galegos / Filoloxía Galega (Universitat de Barcelona), pp. 1091-1121, <http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2944921> (Consulta 21.05.2013).
  • Paül, V., Araújo, N., Fraiz, J.A. (2011b): Manual de turismo na natureza e a súa aplicación en Galicia, Vigo, Universidade de Vigo.
  • Paül, V., Pazos Otón, M. (2010): «Los espacios protegidos en Galicia. Un análisis diacrónico desde la ordenación territorial», in R. Rodríguez González (ed.), Territorio. Ordenar para competir, Oleiros, Netbiblio, pp. 207-242.
  • Paül, V., Tort, J., Sancho A. (2011a): «El marco conceptual de los paisajes de la agricultura», in F. Molinero, J.F. Ojeda, J. Tort (eds.), Los paisajes agrarios de España. Caracterización, evolución y tipificación, Madrid, Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino, pp. 9-38.
  • Pazos Pérez, L. (1999): Guía das ermidas illeiras nas Rías Baixas, Pontevedra, Deputación de Pontevedra.
  • Rábade, M. do C. (2012): «Bosques de textos. Rosalía de Castro e a lóxica da sensación», Derritaxes, 10, <http://proxectoderriba.org/bosques-de-texto-rosalia-de-castro-e-aloxica-da-sensacion> (Consulta 02.12.2013).
  • Raña, R. (1989): «Introducción», in M. Antonio, De catro a catro e outros textos, Vigo, Galaxia, pp. 9-84.
  • Rennie, H.G., White, R., Brabyn, L. (2009): «Developing a conceptual model of marine farming in New Zealand», Marine Policy, 33, pp. 106-117.
  • Rivas, M. (1998): O lapis do carpinteiro, Vigo, Xerais.
  • Robertson, I., Richards, P. (eds.) (2003): Studying Cultural Landscapes, London, Arnold.
  • Roger, A. (1997): Court traité du paysage, Paris, Gallimard. [Tradución ao español: Roger, A. (2007): Breve tratado del paisaje, Madrid, Biblioteca Nueva.]
  • Santos, X.M. (2011): «O turismo en Galicia», in M.J. Piñeira, X.M. Santos (coords.),Xeografía de Galicia, Vigo, Xerais, pp. 407-428.
  • Santos, X.M. (coord.) (2005): Galicia en cartel. A imaxe de Galicia na cartelaría turística,Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela.
  • Sauer, C.O. (1925): «The Morphology of Landscape», University of California Publications in Geography, 2(2), pp. 19-53. [Tradución ao español: Sauer, C.O. (2006): «La morfología del paisaje», Polis, 15, <http://polis.revues.org/5015> (Consulta 14.03.2013).]
  • Scott, K.E. et al. (2005): An assessment of the sensitivity and capacity of the Scottish seascape in relation to offshore windfarms, Inverness, Scottish Natural Heritage.
  • Souto, X. (1997): Fumareu. Enkontro brutal, Vigo, Xerais.
  • Sunyer, P. (1988): «Literatura y ciencia en el siglo XIX: los Viajes Extraordinarios de Jules Verne», Geocrítica, 76, <http://www.ub.edu/geocrit/geo76.htm> (Consulta 12.04.2013).
  • Tarragó, S. (2011): «El Salón de Conversas del Casino Ferrolano: capilla sixtina gallega», in J. Bouza, M. Tapia (eds.), Mirando Ferrol. Ciudad, patrimonio y paisaje, Barcelona, SOS Monuments, pp. 64-75.
  • Tavani, G. (1986): A poesía lírica galego-portuguesa, Vigo, Galaxia.
  • Tavani, G. (1989): Tódalas augas. A auga e a poesía galega medieval, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.
  • Torres, X. (2001): Eu tamén navegar, A Coruña, Real Academia Galega.
  • Verne, J. (1870): Vingt mille lieues sous les mers, Paris, Bibliothèque d’Éducation et de Récréation. [Tradución ao español: Verne, J. (1979): Veinte mil leguas de viaje submarino, I-II, Madrid, Alianza.]
  • Watts, A. (1971): El camino del Zen, Barcelona, Edhasa.
  • Zoido, F. et al. (2013): Diccionario de urbanismo, geografía urbana y ordenación del territorio, Madrid, Cátedra.