Partida e regreso dunha raíña sen trono. Constanza de Castela (1354-1394) e o Reino de Galicia

  1. Diana Pelaz Flores
Revista:
Murguía: revista galega de historia

ISSN: 1696-9197

Ano de publicación: 2023

Número: 47

Páxinas: 175-197

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Murguía: revista galega de historia

Resumo

O século XIV é un dos períodos máis convulsos na Coroa de Castela, facendo de Galicia un espazo igualmente implicado nos acontecementos políticos. Os problemas de lexitimidade proporcionan un escenario idóneo para a actuación política feminina, debido á relevancia acadada polas raíñas consortes á hora de velar polos intereses dos seus homes ou por reivindicar o seu propio papel como axentes políticos. O caso de Constanza de Castela, segundoxénita do rei Pedro I de Castela é unha boa expresión desas circunstancias. O Reino de Galicia foi un marco espacial chave na súa vida, ao ser testemuño da súa partida cara a Inglaterra e do seu regreso despois, xunto co seu home, o duque de Lancaster, Xoán de Gante. Este artigo presenta as conexións entre a "raíña sen coroa" e o Reino de Galicia, como exemplo das relacións tecidas dende a parentela rexia co panorama galego.

Referencias bibliográficas

  • ANDRADE CERNADAS, José Miguel e Doubleday, Simon (eds.) (2021): Galicia no tempo de Alfonso X. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.
  • ANDRADE CERNADAS, José Miguel e LÓPEZ CARREIRA, Anselmo (2020): O reino medieval de Galicia. Crónica dunha desmemoria. Vigo: Xerais.
  • ANDRÉS ORDAX, Salvador (2010): “El monasterio de Santa Clara de Tordesillas”, en Miguel Ángel Zalama Rodríguez (dir.), Juana I en Tordesillas: su mundo, su entorno. Valladolid: Ayuntamiento de Tordesillas, pp. 113-128.
  • ARMITAGE-SMITH, Sydney (2015): John of Gaunt. King of Castile and Leon, Duke of Aquitaine and Lancaster. London: Ravenio Books.
  • BENAVIDES, Antonio (ed.) (1860): Memorias de Don Fernando IV de Castilla. Madrid: Imprenta de José Rodríguez.
  • BREA, Mercedes e LORENZO GRADÍN, Pilar (eds.) (2021): Alfonso X y Galicia. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para la Investigación en Humanidades.
  • CARCELLER CERVIÑO, Mª del Pilar e VILLARROEL GONZÁLEZ, Óscar (2021): Catalina de Lancaster. Una reina y el poder. Madrid: Sílex.
  • CARRASCO MANCHADO, Ana Isabel (2014): Isabel la Católica, la sombra de la ilegitimidad. Madrid: Sílex.
  • CASTILLO CÁCERES, Fernando (1991): “Análisis de una batalla: Nájera (1367)”, Cuadernos de Historia de España, 73, pp. 105-146. Cortes de los antiguos reinos de León y Castilla. Tomo II. Madrid: Real Academia de la Historia, 1863.
  • DÍAZ MARTÍN, Luis Vicente (1999): Colección Documental de Pedro I de Castilla (1350-1369). Valladolid: Junta de Castilla y León, 4 vols.
  • ESCAVIAS, Pedro de (ed. 1972): Repertorio de príncipes de España, edición de Michel García. Madrid: Instituto de Estudios giennenses, 1972.
  • ECHEVARRÍA ARSUAGA, Ana (2002): Catalina de Lancaster, Reina Regente de Castilla (1372-1418). Hondarribia: Nerea.
  • ECHEVARRÍA ARSUAGA, Ana (2017): “Redes femeninas en la corte castellana: María de Portugal (1313-1357)”, La Corónica. A Journal of Medieval Hispanic Languages, Literatures, and Cultures, 45: 2, pp. 165-187.
  • FERNANDES, Hermenegildo e AFONSO, Luis U. (2007): “Do luxo à economía do dom: em torno do tesouro da rainha D. Beatriz (1349-1358)”, Clio. Revista do Centro de História da Universidade de Lisboa, 16/17, pp. 363-394.
  • FROISSART, Jean [ed. 1988]: Crónicas, edición de Victoria Cirlot e José Enrique Ruiz Domènec. Madrid: Siruela.
  • FUENTE PÉREZ, Mª Jesús, Retrato de reina sin corona. Córdoba: Universidad de Córdoba, 2021.
  • GONZÁLEZ LÓPEZ, Emilio (1963): La insumisión gallega. Mártires y rebeldes. Buenos Aires: Citania.
  • GOODMAN, Anthony (1985): “A Letter from an Earl of Douglas to a King of Castile”, The Scottish Historical Review, 64: 177, pp. 68-75.
  • GOODMAN, Anthony (1989): “England and Iberia in the Middle Ages”, en Michael Jones e Malcolm Vale (eds.), England and Her Neighbours, 1066-1453. Essays in Honour of Pierre Chaplais. London-Ronceverte: The Hambledon Press, pp. 73-96.
  • GOODMAN, Anthony (1992): John of Gaunt. The Exercise of Princely Power in Fourteenth-Century Europe. London: Routledge.
  • GORDO MOLINA, Ángel e MELO CARRASCO, Diego (2018): La reina Urraca I (1109-1126). La práctica del concepto de imperium legionense en la primera mitad del siglo XII. Gijón: Trea.
  • LINDQUIST, Sherry C. M. (2008): Agency, Visuality and Society at the Chartreuse de Champmol. London: Routledge.
  • LÓPEZ CARREIRA, Anselmo (2003): Os reis de Galicia. Vigo: A Nosa Terra.
  • LÓPEZ DE AYALA, Pedro (ed. 1780): Crónicas de los reyes de Castilla. Tomo II, que contiene las de don Enrique II, D. Juan I y D. Enrique III, edición de Eugenio de Llaguno y Amirola. Madrid: Rivadeneyra.
  • LÓPEZ DE CÓRDOBA, Leonor (ed. 2011): Vida y traxedias de Leonor López de Córdoua. Memorias. Dictadas en Córdoba entre 1401 y 1404, ao coidado de María-Milagros Rivera Garretas, en Biblioteca virtual de investigación Duoda, en liña.
  • MUÑOZ FERNÁNDEZ, Ángela (2016): “Poder, influencia y acción política femenina. A propósito de las mujeres de Toledo y el «fecho de la Reina doña Blanca de Borbón» (1352-1356)”, en Mujeres e historia.Valladolid: Instituto Universitario de Historia Simancas, pp. 45-88.
  • OLIVERA SERRANO, César (2005): Beatriz de Portugal, la pugna dinástica Avís-Trastámara. Santiago de Compostela: Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento – CSIC.
  • PALLARES MÉNDEZ, Mª del Carmen e PORTELA SILVA, Ermelindo (2006): La reina Urraca. Hondarribia: Nerea.
  • PARDO DE GUEVARA E VALDÉS, Eduardo (2000): Los señores de Galicia. Tenentes y condes de lemos en la Edad Media. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2 vols.
  • PELAZ FLORES, Diana (2021): “Crowning the queen: staging legitimacy and the coronation ritual in fourteenth-century Castile”, Journal of Iberian Medieval Studies, 13: 1, pp. 74-95.
  • PELAZ FLORES, Diana (2023): “Andar por los reinos. Espacialidad y reparto de la imagen regia y reginal entre las Coronas de León y Castilla (siglos XIII-XV)”, en Raúl González González, Raquel Martínez Peñín e Silvia María Pérez González, Silvia María (eds.), La Edad Media en la Europa meridional. Gentes, dinámicas y procesos. Huelva: Universidad de Huelva, pp. 229-250.
  • PEREA RODRÍGUEZ, Óscar (2018): “Anglofilia y anglofobia en la Castilla medieval. Thomas Becket y el Duque de Lancaster en la arenga de Juan I de Trastámara ante las Cortes de Segovia (1386)”, en Isabel Beceiro Pita (dir.), La espiritualidad y la configuración de los reinos ibéricos (siglos XII-XV). Madrid: Dykinson, pp. 197-238.
  • RICHARDSON, H. G. (1938): “John of Gaunt and the Parliamentary Represenattion of Lancashire”, Bulletin of the John Rylands Library, 22: 1, pp. 175-222.
  • ROSELL, Antoni (2021): Alfonso X y Galicia. Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega.
  • RUSSELL, Peter E. (1943): “Juan Fernández Andeiro en la corte de Juan de Lancáster, 1371-1381”, Boletín da Real Academia Galega, 274-276, pp. 359-375.
  • RUSSELL, Peter (2000): A intervenção inglesa na Península Ibérica durante a Guerra dos Cem Anos. Lisboa: Imprensa Nacional–Casa da Moeda.
  • SÁNCHEZ CHOUZA, José Manuel (2005): A Coruña en la Baja Edad Media. A Coruña: Edicións do Castro.
  • SHADIS, Miriam (2009): Berenguela of Castile (1180-1246) and Political Women in the High Middle Ages. New York: Palgrave Macmillan.
  • SITGES I GROFOLL, Juan Bautista (1910): Las mujeres del rey Don Pedro I de Castilla. Madrid: Sucesores de Rivadeneyra.
  • TORRES GALLEGO, Casimiro (1987): “Fernando III el Santo y Galicia”, Compostellanum: revista de la Archidiócesis de Santiago de Compostela, 32: 3-4, pp. 503-526.
  • TREVÍN PITA, Vanesa (2014): “El desembarco de Juan de Lancaster en A Coruña (1386-1390): Un conflicto de solución diplomática”, Roda da Fortuna. Revista Eletrônica sobre Antiguidade e Medievo, 3: 1-1 (núm. especial), pp. 257-284.
  • VALDALISO CASANOVA, Covadonga (2012-2014): “El control de los petristas: integración y segregación en los inicios del reinado de Enrique II”, Anales de la Universidad de Alicante. Historia Medieval, 18, pp. 33-62.
  • VALDALISO CASANOVA, Covadonga (2014): “El exilio político de los petristas en Portugal (1369-1373)”, Erasmo. Revista de historia bajomedieval y moderna, 1, pp. 152-168.
  • VALDALISO CASANOVA, Covadonga (2016): Pedro I de Castilla. Madrid: Sílex.
  • VALDEÓN BARUQUE, Julio (1996): Enrique II (1369-1379). Palencia: Diputación Provincial–La Olmeda.
  • WAVRIN, Jean (ed. 1858): Anchiennes cronicques d’Engleterre, edición de Dupont. Paris: Jules Renouard.