Ciervos en la Edad Media latino-cristiana

  1. Díaz-Bustamante, José Manuel 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

Revista:
Revista de Poética Medieval

ISSN: 1137-8905 2660-891X

Ano de publicación: 2023

Título do exemplar: El ciervo, el caballero, el hada y el santo

Número: 37

Páxinas: 179-210

Tipo: Artigo

DOI: 10.37536/RPM.2023.37.1.101257 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_opene_Buah editor

Outras publicacións en: Revista de Poética Medieval

Resumo

This work focuses on the medieval reception and treatment of Greco-Roman traditions transmitted in Latin concerning the deer and its legendary, starting both from Psalm 41 of the Vulgate and its multiple interpretations, as well as zoological and encyclopedic literature. The contributions of Isidore of Seville, the exegetical works and the summae exemplorum, among other repertoires and singular works, have been taken into account.

Referencias bibliográficas

  • Aegidius de Roma (1243-1316), Expositio in Canticum Canticorum [Textum Parmae 1863 editum et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit] En línea: [consulta: 15/01/2023].
  • Eliano (1858), Æliani, De natura animalium, Varia historia, epistolæ et fragmenta. Porphyrii philosophi, De abstinentia, et De antro nympharum. Philonis byzantii, De septem orbis spectaculis. Recognovit adnotatione critica et indicibus instruxit, Rud. Hercher. Parisiis, editore Ambrosio Firmin Didot, Instituto imperialis Franciæ typographo.
  • Eliano (1984), Claudio Eliano, Historia de los animales, Introducción, traducción y notas por José María Díaz-Regañón López. Madrid: Editorial Gredos (Biblioteca Clásica Gredos, 66).
  • Alain de Lille= Alanus de Insulis (ca. 1128-1202), De planctu Naturae, 286, Migne, Patrologia Latina, vol. 210, cols. 431-482.
  • Alberto Magno (1651), Beati Alberti Magni, Ratisbonensis Episcopi, Ordinis Praedicatorum, Super Missus Quaestiones CCXXX. De laudibus Beatae Mariae Libri XII. Biblia Mariana. Omnia recognita per R. A. P. F. Petrum Iammy… Operum Tomus Vigesimus. Lugduni: Sumptibus Claudii Prost. Petri et Claudii Rigaud Fratres. Hieronymi Delagarde. Ioan. Ant. Huguetan.
  • Alberto Magno (1899), Beati Alberti Magni opera omnia, ex editione lugdunensi religiose castigata, et pro auctoritatibus ad fidem vulgatae versionis accuratiorumque Patrologiae textuum revocata, auctaque B. Alberti vita ac bibliographia suorum operum a PP. Quétif et Echard exaratis, etiam revisa et locupletata, cura et labore Augusti Borgnet…, volumen 36. Parisiis: apud Ludovicum Vivès bibliopolam editorem.
  • Alberto Magno= véase Richardus de Sancto Laurentio.
  • Ambrosio Autperto= Pseudo Ambrosio Autperto (ca. 730-784): Liber de Vitiorum Virtutumque Conflictu, ad Simplicianum, Migne, Patrologia Latina, vol. 17, cols. 1057-1074.
  • Apiano (1840), Appiani Alexandrini Romanarum historiarum quae supersunt, Graece et Latine, cum indicibus. Editore Ambrosio Firmin Didot, Instituti Regii Franciae Typographo sumptibus et typis. Parisiis: Firmin Didot Fratrum/Béthune et Duckett.
  • Aristoteles (1546), Augustini Niphi Medicis Philosophi Svessani, Expositiones in omnes Aristotelis Libros De Historia animalium Lib. IX; De partibus animalium, et earum causis, Lib. IIII; ac de Generatione animalium, Lib. V… Venetiis: Apud Hieronymum Scotum.
  • Aristoteles latinus (1966), vol. XVII, 2.5: De generatione animalium, translatio Guillelmi de Moerbeka, edidit H. J. Drossart Lulofs. Bruges/Paris: Desclée de Brouwer (Corpus Philosophorum Medii Aevi, Academiarum consociatarum auspiciis et consilio editum).
  • Arnobio= Arnobius Iunior (fl. saec. v), Commentarii in psalmos, Migne, Patrologia Latina, vol. 53, cols. 327-570.
  • Agustín (2015), Obras completas de San Agustín. XX: Exposición de los Salmos (tomo 2.º): salmos 33-60. Ed. bilingüe promovida por la Federación Agustiniana Española, a cargo de Miguel F. Lanero y Enrique Eguiarte Bendímez, OAR, y otros. Índices de Pío de Luis, OSA. Segunda edición revisada. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos.
  • Bartholomaeus Anglicus (1494), (ca. 1203-1272), Liber de proprietatibus rerum/ [colofón] Feneçe el libro delas propiedades delas cosas trasladado de latin en romançe por el reuerendo padre fray Vinçente de Burgos. Emprimido en la noble çibdad de tholosa: por henrique meyer de alemaña… en el año del señor de mil e quatroçientos e nouenta quatro…, libro XVIII, capítulo xxviii fols. 6-8 de la sign. ii.iiij: Del çieruo e de sus propiedades.
  • Bath, Michael (1992), The Image of the Stag. Iconographic Themes in Western Art. Baden-Baden: Koerner (col. Saecula spiritalia, 24).
  • Boisselot, Pierre, O.P. (1944), «Physionomie spirituelle du Père Bernadot», La Vie Spirituelle, 26, LXXI, 291, pp. 218-233.
  • Cassiodorus, Expositio in psalterium, Migne, Patrologia Latina, vol. 70, cols. 25-1056.
  • Castaños De La Fuente, Jone (2017), «Grandes faunas esteparias del Cantábrico oriental. Estudio isotópico y paleontológico de los Macrovertebrados del Pleistoceno superior de Liputz ix (Mutriku, Gipuzkoa)», Kobie, Anejo 17. Bilbao: Servicio de Patrimonio Cultural. Diputación Foral de Bizkaia.
  • Chevalier, Ulysse (1904), Repertorium Hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l’église latine depuis les origines jusqu’à nos jours, par le chanoine --- […], vol. 1, Louvain: Imprimerie Lefever, 1892; vols. 2-3, Louvain: Imprimerie Polleunis & Ceuterick, 1897-1904; vol. 4, Louvain: Imprimerie F. Ceuterick, 1912; vols. 5-6, Bruxelles: Société des Bollandistes, 1920, 1921 (nº 12849, vol. 2).
  • Courcelle, Pierre (1984), Lecteurs païens et lecteurs chrétiens de l’Énéide. 1. Les témoignages littéraires. Institut de France. Mémoires de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. Nouvelle Série. Tome IV. Imprimerie Gauthier-Villars/ Diffusion de Boccard. 73, rue Pascal 75013- Paris 11, rue de Médicis 75006 Paris. Vol. 1.
  • Cras, Pierre (1944), «Naissance et premiers pas de ‘La Vie Spirituelle’», La Vie Spirituelle, 26, LXXI, 291, pp. 234-240.
  • Díaz de Bustamante, José Manuel (1980), «Onerata resurgit. Notas a la tradición simbólica y emblemática de la palmera», Helmantica, 31, 94-96, pp. 27-88.
  • Díaz de Bustamante, José Manuel (2007), «Plinio y el problema de Dios: la recepción de NH 2,14-27 en algunos manuscritos y comentarios», en Aires A. Nascimento (coord.), Os clássicos no tempo: Plínio, o Velho, e o Humanismo Português. Lisboa: Centro de Estudos Clássicos da Universidade, pp. 65-76.
  • Dracontius, Blossius Aemilius (1905), De laudibus Dei (= Drac. laud. dei), pp. 23-113, en Fl. Merobavdis reliqviae. Blossii Aemilii Dracontii carmina. Evgenii Toletani episcopi carmina et epistvlae cvm appendicvla carminvm spvriorvm, edidit Fridericvs Vollmer. (Monvmenta Germaniae Historica. Avctorvm Antiqvissimorvm tomvs XIV). Berolini: apvd Weidmannos.
  • Dracontius, Blossius Aemilus (1905), Satisfactio (= Drac. satisf.), pp. 114-131, en Fl. Merobavdis reliqviae. Blossii Aemilii Dracontii carmina. Evgenii Toletani episcopi carmina et epistvlae cvm appendicvla carminvm spvriorvm, edidit Fridericvs Vollmer. (Monvmenta Germaniae Historica. Avctorvm Antiqvissimorvm tomvs XIV). Berolini: apvd Weidmannos.
  • Eugenius Toletanus (1905), Satisfactio, pp. 114-131, en Fl. Merobavdis reliqviae. Blossii Aemilii Dracontii carmina. Evgenii Toletani episcopi carmina et epistvlae cvm appendicvla carminvm spvriorvm, edidit Fridericvs Vollmer. (Monvmenta Germaniae Historica. Avctorvm Antiqvissimorvm tomvs XIV). Berolini: apvd Weidmannos.
  • Fallon, Nicole (2009), The Cross as Tree: The Wood-Of-The-Cross Legends in Middle English and Latin Texts in Medieval England by ---, A thesis submitted in conformity with the requirements for the degree of Ph.D. Graduate Department of the Centre for Medieval Studies University of Toronto. Toronto: University of Toronto.
  • Funes (1621)= Diego de Funes y Mendoça, Historia general de aves, y animales, de Aristoteles Estagerita. Traduzida de Latin en Romance, y añadida de otros muchos Autores Griegos, y Latinos, que trataron deste mesmo argumento, por --- vezino de Murcia: a Don Christoval de Avela, Chantre, y Canonigo de la Santa Iglesia de Cartagena, Referendario de nuestro muy Santo Padre Paulo Papa V, en ambas Signaturas. Con Privilegio. En Valencia: por Pedro Patricio Mey, junto a S. Martin. A costa de Juan Baptista Marçal impressor, [el tractatus de los ciervos, en pp. 343-350].
  • Glorieux, Palémon (1933-1934), Répertoire des maîtres en théologie de Paris au xiiie siècle. 2 vols. Paris: Librairie Philosophique J. Vrin (Études de Philosophie Médiévale, XVII-XVIII), vol. I, n. 148d, p. 75.
  • Greenhill, Eleanor Simmons (1954), «The Child in the Tree: A Study of the Cosmological Tree in Christian Tradition», Traditio, 10, pp. 323-371.
  • Grzybowska, Lidia (2019), «Arbor Praedicandi. Some Remarks on Dispositio in Mediaeval Sermons (on the Example of Sermo 39 «Semen Est Verbum Dei» by Mikołaj of Błonie)», Terminus, 21, Special Issue 2, pp. 169-195.
  • Hieronymus, Breviarium in psalmos, Migne, Patrologia Latina, vol. 26, cols. 821-1278.
  • Honorius Augustodunensis, Selectorum Psalmorum Expositio, Migne, Patrologia Latina, vol. 172, cols. 269-312B.
  • Hrabanus Maurus, De uniuerso libri XXII. Cap. 8 De pecoribus et iumentis. 31, Migne, Patrologia Latina, vol. 111, cols. 9-614.
  • Hubaux, Jean y Leroy, Maxime (1939), Le mythe du phénix dans les littératures grecque et latine. Liège/Paris: Faculté de Philosophie et Lettres/E. Droz (Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université de Liège, 82), pp. 110-112.
  • Hugo de Folieto (ca. 1096-ca. 1172), [Hugo de Folieto Incertus], De bestiis et aliis rebus (Codex Latin. 2494). En línea: [consulta: 30/12/2022].
  • Iacopo da Varazze (1998), Legenda Aurea. Giovanni Paolo Maggioni (ed.). Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2 vols.; vol. 2, p. 1090].
  • Ioannes Saresberiensis (1909), Ioannis Saresberiensis episcopi Carnotensis, Policratici sive De nugis curialium et vestigiis philosophorum libri 8; recognovit et prolegomenis, apparatu critico, commentario, indicibus instruxit Clemens C. I. Webb. Oxonii: e Typographeo Clarendoniano.
  • Isetta, Sandra (2022), «Figure del veleno tra esegesi biblica e agiografia», en Poison. Knowledge, Uses, Practices. Caterina Mordeglia y Agostino Paravicini Bagliani (eds.). Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, pp. 83-105.
  • Isidorus Hispalensis [1993-1994], Isidoro de Sevilla, Etimologías. Texto latino, versión española y notas por José Oroz Reta y Manuel A. Marcos Casquero; introducción general por Manuel C. Díaz y Díaz. Edición bilingüe, segunda edición. Madrid: Biblioteca de Autores Cristianos, 2 vols.
  • Kircher, Athanasius (1675), Athanasii Kircheri è Soc. Jesu, Arca Noë, in tres libros digesta, quorum i. De rebus quae ante Diluvium, ii. De iis, quae ipso Diluvio ejusque duratione, iii. De iis, quae post Diluvium à Noëmo gesta sunt, quae omnia novâ Methodo, nec non Summa argumentorum varietate, explicantur, & demonstrantur. Amstelodami: Apud Joannem Janssonium à Waesberge.
  • Koch, Elke (2018), «A Staggering Vision: The Mediating Animal in the Textual Tradition of S. Eustachius», en Biblical Creatures: The Animal as an Object of Interpretation in Pre-Modern Christian and Jewish Hermeneutic Traditions. Milano: Università degli studi di Milano, Dipartimento di studi letterari, filologici e linguistici (= Interfaces 5, pp. 31-48). DOI: https://doi.org/10.13130/interfaces-05-04.
  • Le Bonniec, Henri (1981), Pline l’Ancien. Histoire Naturelle. Paris: Les Belles Lettres.
  • Marienlexikon (1992), Marienlexikon, herausgegeben im Auftrag des Institutum Marianum Regensburg, Remigius Baumer y Leo Scheffczyk (eds.). St Ottilien: Eos Verlag, 1988-1994, 6 vols.; vol. V, pp. 486-488.
  • Martialis (1981), M. Val. Martialis, Epigrammata, recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Oxonii: ex Typographeo Clarendoniano.
  • Morard, Martin (2022), Glossa ordinaria, en Glossae Scripturae Sacrae electronicae, IRHT-CNRS. En línea: [consulta: 19/12/2022]; se basa en la editio princeps: Biblia cum glossa ordinaria Walafridi Strabonis aliorumque et interlineari Anselmi Laudunensis, Adolf Rusch pro Antonio Koberger [Argentinae 1481].
  • Nicholson, Lewis E. (1986), «Beowulf and the Pagan Cult of Stag», Studi Medievali, 27, pp. 637-669.
  • Nogués, María del Carmen (1999), «Introducción», Historia Natural de Cayo Plinio Segundo, Trasladada y anotada por el doctor Francisco Hernández (libros primero a vigesimoquinto) y por Jerónimo de Huerta (libros vigesimosexto a trigesimoséptimo) y Apéndice (libro séptimo, capítulo LV). Madrid: Visor Libros/Universidad Nacional de México (= [1972 y 1998]), pp. xxiii-xxx.
  • Pierius Valerianus, Ioannes (1626), Hieroglyphicarum collectanea, ex veteribus et neotericis descripta, in sex libros ordine alphabetico digesta et nunc primum I.P.V. & anonymi cuiusdam sexaginta Hieroglyphicorum libris aucta. Lugduni: sumptibus Pauli Frellon.
  • Plinius (1999), Historia Natural de Cayo Plinio Segundo, Trasladada y anotada por el doctor Francisco Hernández (libros primero a vigesimoquinto) y por Jerónimo de Huerta (libros vigesimosexto a trigesimoséptimo) y Apéndice (libro séptimo, capítulo LV). Madrid: Visor Libros/Universidad Nacional de México (= [1972 y 1998]).
  • Plutarchus= Plutarco, Vidas paralelas, traducción de Antonio Ranz Romanillos (de 1821, en línea: [consulta: 30/12/2022]).
  • Richardus de Sancto Laurentio/pseudo Alberto Magno, De laudibus beatae Mariae Virginis libri duodecim, liber XII, De horto concluso. Cui sponsus comparat Mariam, in canticis. Caput VI: De arboribus hujus horti. sig. XVIII. Lignum. El texto de momento más accesible es el de Borgnet, en su formato digital de la Catholic Library: (Alberto magno 1899). No obstante, el texto ofrecido sigue siendo el de la edición de Lyon, prácticamente sin diferencias relevantes: (Alberto magno 1651), pp. 425-431. En línea: [consulta: 15/01/2023].
  • Robert, Jean (1621), Historia s. Hvberti, Principis aqvitani, vltimi Tungrensis, & primi Leodiensis episcopi, eiusdemque vrbis conditoris: … conscripta a Iohanne Roberti, Ardvennate Andaino, Societ. Iesv sacerdote […] Lvxembvrgi, excudebat Hvbertvs Revlandt, Svmtibus Monasterii S. Hvberti in Arduennà.
  • Santos Paz, José Carlos (2018), Pseudo-Sexto Plácido Liber medicine ex quadrupedibus. Magos y doctores. La medicina en la Alta Edad Media. Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo per la Fondazione Ezio Franceschini. (Fondazione Ezio Franceschini. Col. Per verba. Testi mediolatini con traduzione, 34).
  • Solinus (1895), C. Iulii Solini, Collectanea rerum memorabilium, ed. Theodor Mommsen. Berolini: apud Weidmannos, 33, 11-14, pp. 149-151.
  • Somolinos d’Ardois, German (1999), «Plinio, España y la época de Hernández», Historia Natural de Cayo Plinio Segundo, Trasladada y anotada por el doctor Francisco Hernández (libros primero a vigesimoquinto) y por Jerónimo de Huerta (libros vigesimosexto a trigesimoséptimo) y Apéndice (libro séptimo, capítulo LV). Madrid: Visor Libros/Universidad Nacional de México (= [1972 y 1998]), pp. vii-xxi.
  • Theophrastus (1552), Theophrasti Philosophi Clarissimi, De Historia Plantarvm Libri IX cum Decimi principio: & de Causis, siue earum Generatione Libri VI. Theodoro Gaza interprete… Lugduni: Apud Gulielmum Rouillium, sub scuto Veneto.
  • Thomas Aquinas= Sancti Thomae de Aquino, «Germinet terra» sermo authenticitate probabilis. Textum a P. A. Uccelli in I Gigli a Maria, 1874 editum, et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas, denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit. En línea [consulta: 20/12/2022].
  • Vélez de Arciniega, Francisco (1613), Historia de los animales más recebidos en el vso de Medicina: donde se trata para lo que cada vno entero, ò parte del aprouecha, y de la manera de su preparación. Dirigida al ilvstrissimo señor don Bernardo de Sandoual y Roxas, arçobispo de Toledo, Inquisidor general, y del Consejo de Estado de su Magestad, etc. Compuesta por ---, su Boticario, natural de la villa de Casarrubios del Monte, residente en Corte. Madrid: en la Imprenta Real. [pp. 71-84].
  • Vergilius (1937), P. Vergilii Maronis, Opera, post Remigium Sabbadini et Aloisium Castiglioni recensuit Marius Geymonat. Impressio altera. Torino: Typis Regiae Officinae Polygraphicae.
  • Vulgata (1845), La Biblia Vulgata latina, traducida en español, y anotada conforme al sentido de los Santos Padres y espositores católicos, por D. Felipe Scio de San Miguel…, Novísima edición trasladada palabra por palabra de la tercera…, Antiguo Testamento, tomo V. El Libro de los Salmos, la Versión de San Gerónimo, y la Paráfrasis de todos ellos. Madrid: Imprenta de D. Joaquin del Rio.
  • Walafridus Strabo, Liber psalmorum, Migne, Patrologia Latina, vol. 113, cols. 841-1080.
  • Wygralak, Pawel (1993), La obra salvífica de Cristo en las enseñanzas de san Cesáreo de Arles. (Extracto de la Tesis Doctoral presentada en la Facultad de Teología de la Universidad de Navarra). Pamplona: Universidad de Navarra: capítulo 2.2, pp. 51-61 (=243-262).