Cine brechtiano y decolonialidadDe Godard a Rocha

  1. ABUÍN GONZÁLEZ, Anxo 1
  1. 1 "Universidad de Santiago de Compostela"
Revista:
Signa: Revista de la Asociación Española de Semiótica

ISSN: 1133-3634

Ano de publicación: 2024

Número: 33

Páxinas: 333-354

Tipo: Artigo

DOI: 10.5944/SIGNA.VOL33.2024.37202 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Outras publicacións en: Signa: Revista de la Asociación Española de Semiótica

Resumo

Las teorías epizadoras de Brecht alcanzaron un eco inmediato en el medio cinematográfico, al que el dramaturgo alemán era tan afín. El llamado cine brechtiano, que se asienta en el cuestionamiento de las convenciones teatrales asociadas al drama aristotélico, tuvo un especial desarrollo en la Nouvelle vague, un movimiento muy dado a la experimentación intermedial. Godard se toma aquí como ejemplo, desde sus primeras películas hasta su colaboración en Grupo Dziga Vertov, en un periodo (1960-1985) en el que su preocupación política, planteada desde la discusión de la actualidad de la ideología marxista-comunista, fue en aumento. La influencia de Brecht y Godard es evidente en la práctica fílmica de Glauber Rocha, otro representante del cine brechtiano, pero en su evolución hacia la creación de un tercer espacio / cine se percibe un compromiso cada vez mayor con un pensamiento situado que encajaría en un nuevo paradigma de conocimiento, la decolonialidad.

Referencias bibliográficas

  • AIDELMAN, N. Y LUCAS, G. DE, eds. (2010). Jean-Luc Godard. Pensar entre imágenes. Conversaciones, entrevistas, presentaciones y otros fragmentos. Barcelona: Prodimag.
  • AIDELMAN, N. Y LUCAS, G. DE, eds. (2010). Jean-Luc Godard. Pensar entre imágenes. Conversaciones, entrevistas, presentaciones y otros fragmentos. Barcelona: Prodimag.
  • ARAÚJO LIMA, É. O. DE (2016). “Caminhos e resistências de uma montagem nuclear”. En Atas do V Encontro Anual da AIM, S. Sampaio, F. Reis e G. Mota, s. p. Lisboa: AIM. Disponible en línea: https://aim.org.pt/atas/indice/AtasVEncontroAnualAIM-28.pdf [07/02/2023].
  • ARAÚJO LIMA, É. O. DE (2016). “Caminhos e resistências de uma montagem nuclear”. En Atas do V Encontro Anual da AIM, S. Sampaio, F. Reis e G. Mota, s. p. Lisboa: AIM. Disponible en línea: https://aim.org.pt/atas/indice/AtasVEncontroAnualAIM-28.pdf [07/02/2023].
  • AVELLAR, J. C. (2002). Glauber Rocha. Madrid: Cátedra.
  • AVELLAR, J. C. (2002). Glauber Rocha. Madrid: Cátedra.
  • BARTHES, R. (1967). Ensayos críticos. Barcelona: Seix Barral.
  • BARTHES, R. (1967). Ensayos críticos. Barcelona: Seix Barral.
  • BARTHES, R. (1986). Lo obvio y lo obtuso. Imágenes, gestos y voces. Barcelona: Paidós.
  • BARTHES, R. (1986). Lo obvio y lo obtuso. Imágenes, gestos y voces. Barcelona: Paidós.
  • BAZIN, A. (1990). ¿Qué es el cine? Madrid: RIALP.
  • BAZIN, A. (1990). ¿Qué es el cine? Madrid: RIALP.
  • BERGALA, A. (2003). Nadie como Godard. Barcelona: Paidós.
  • BERGALA, A. (2003). Nadie como Godard. Barcelona: Paidós.
  • BHABHA, H. K. (1994). The Location of Culture. New York: Routledge.
  • BHABHA, H. K. (1994). The Location of Culture. New York: Routledge.
  • BONITZER, P. (1977). “Les Deux regards”. Cahiers du cinéma 275, 40-46.
  • BONITZER, P. (1977). “Les Deux regards”. Cahiers du cinéma 275, 40-46.
  • BRANDÂO, Q. E PEREIRA, W. P. (2015). “A América Latina de Glauber Rocha: um projeto de integração latino-americana no filme A idade da terra (1980)”. Faces da história 2.1, 38-62.
  • BRANDÂO, Q. E PEREIRA, W. P. (2015). “A América Latina de Glauber Rocha: um projeto de integração latino-americana no filme A idade da terra (1980)”. Faces da história 2.1, 38-62.
  • BRECHT, B. (1964). Brecht on Theatre, J. Willett (ed.). London: Methuen.
  • BRECHT, B. (1964). Brecht on Theatre, J. Willett (ed.). London: Methuen.
  • BROWN, W. (2018). Non-Cinema: Global Digital Film-making and the Multitude. New York: Bloomsbury.
  • BROWN, W. (2018). Non-Cinema: Global Digital Film-making and the Multitude. New York: Bloomsbury.
  • COLLET, J.; DELAHAYE, M.; FIESCHI, J.-A.; LABARTHE, A. S. Y TAVERNIER, B. (2004). “Entrevista con Jean-Luc Godard”. En La nouvelle vague: sus protagonistas, AA. VV., 95-130. Barcelona: Paidós.
  • COLLET, J.; DELAHAYE, M.; FIESCHI, J.-A.; LABARTHE, A. S. Y TAVERNIER, B. (2004). “Entrevista con Jean-Luc Godard”. En La nouvelle vague: sus protagonistas, AA. VV., 95-130. Barcelona: Paidós.
  • DANEY, S. (2016). “Una moral de la percepción”. En Jean-Marie Straub y Danièle Huillet. Hacer la revolución es volver a colocar en su sitio cosas muy antiguas pero olvidadas, M. Asín y C. González (eds.), 54-74. Madrid: Centro de Arte Museo Reina Sofía.
  • DANEY, S. (2016). “Una moral de la percepción”. En Jean-Marie Straub y Danièle Huillet. Hacer la revolución es volver a colocar en su sitio cosas muy antiguas pero olvidadas, M. Asín y C. González (eds.), 54-74. Madrid: Centro de Arte Museo Reina Sofía.
  • DELEUZE, G. (1984). Estudios sobre cine 2. La imagen-tiempo. Barcelona: Paidós.
  • DELEUZE, G. (1984). Estudios sobre cine 2. La imagen-tiempo. Barcelona: Paidós.
  • ELSAESSER, TH. (1989). New German Cinema: A History. London: Macmillan.
  • ELSAESSER, TH. (1989). New German Cinema: A History. London: Macmillan.
  • FAIRFAX, D. (2012). “Straub / Huillet-Brecht-Benjamin-Adorno”. Quarterly Review of Film and Video 29, 34-49.
  • FAIRFAX, D. (2012). “Straub / Huillet-Brecht-Benjamin-Adorno”. Quarterly Review of Film and Video 29, 34-49.
  • FANON, F. (1983). Los condenados de la Tierra. México: Fondo de Cultura Económica
  • FANON, F. (1983). Los condenados de la Tierra. México: Fondo de Cultura Económica
  • FERRATER MORA, J. (1986). Ventana al mundo. Anthropos: Barcelona.
  • FERRATER MORA, J. (1986). Ventana al mundo. Anthropos: Barcelona.
  • FONT, R., ed. (1976). Jean-Luc Godard y el Grupo Dziga-Vertov: un nuevo cine político. Guiones de Viento del Este, Pravda, Luchas en Italia, seguido de “Carta a Jane Fonda”. Barcelona: Anagrama.
  • FONT, R., ed. (1976). Jean-Luc Godard y el Grupo Dziga-Vertov: un nuevo cine político. Guiones de Viento del Este, Pravda, Luchas en Italia, seguido de “Carta a Jane Fonda”. Barcelona: Anagrama.
  • GARCÍA ESPINOSA, J. (1979). “For an Imperfect Cinema”. Jump Cut 20, 24-26.
  • GARCÍA ESPINOSA, J. (1979). “For an Imperfect Cinema”. Jump Cut 20, 24-26.
  • GARDIES, R. (1974). Glauber Rocha. Paris: Seguers.
  • GARDIES, R. (1974). Glauber Rocha. Paris: Seguers.
  • GAUDREAULT, A. Y JOST, F. (1995). El relato cinematográfico. Cine y narratología. Barcelona: Paidós.
  • GAUDREAULT, A. Y JOST, F. (1995). El relato cinematográfico. Cine y narratología. Barcelona: Paidós.
  • GERBER, R., ed. (1977). Glauber Rocha. São Paulo: Paz e Terra.
  • GERBER, R., ed. (1977). Glauber Rocha. São Paulo: Paz e Terra.
  • GODARD, J.-L. (1973). Cinco guiones. Madrid: Alianza.
  • GODARD, J.-L. (1973). Cinco guiones. Madrid: Alianza.
  • GODARD, J.-L. (2007). Historia(s) del cine. Buenos Aires: Caja Negra.
  • GODARD, J.-L. (2007). Historia(s) del cine. Buenos Aires: Caja Negra.
  • GODDARD, J.-CH. (2009). “Deleuze et le cinéma politique de Glauber Rocha. Violence révolutionnaire et violence nomade”. Cités 40, 87-96.
  • GODDARD, J.-CH. (2009). “Deleuze et le cinéma politique de Glauber Rocha. Violence révolutionnaire et violence nomade”. Cités 40, 87-96.
  • GUNERATNE, A. Y DISSANAYAKE, W., eds. (2003). Rethinking Third Cinema. London: Routledge.
  • GUNERATNE, A. Y DISSANAYAKE, W., eds. (2003). Rethinking Third Cinema. London: Routledge.
  • JAMESON, F. (1998). Brecht and Method. New York: Verso.
  • JAMESON, F. (1998). Brecht and Method. New York: Verso.
  • JOVANOVIC, N. (2017). Brechtian Cinemas. Montage and Theatricality in Jean-Marie Straub and Danièle Huillet, Peter Watkins, and Lars von Trier. New York: SUNY Press.
  • JOVANOVIC, N. (2017). Brechtian Cinemas. Montage and Theatricality in Jean-Marie Straub and Danièle Huillet, Peter Watkins, and Lars von Trier. New York: SUNY Press.
  • KOUTSOURAKIS, A. (2013). Politics as Form in Lars von Trier: A Post-Brechtian Reading. London: Bloomsbury Academic.
  • KOUTSOURAKIS, A. (2013). Politics as Form in Lars von Trier: A Post-Brechtian Reading. London: Bloomsbury Academic.
  • KOUTSOURAKIS, A. (2018). Rethinking Brechtian Film Theory and Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • KOUTSOURAKIS, A. (2018). Rethinking Brechtian Film Theory and Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • LIAUDRAT-GUIGUES, S. Y LEUTRAT, J.-L. (1994). Jean-Luc Godard. Madrid: Cátedra.
  • LIAUDRAT-GUIGUES, S. Y LEUTRAT, J.-L. (1994). Jean-Luc Godard. Madrid: Cátedra.
  • LYON, J. K. (1980). Brecht in America. Princeton: Princeton U.P.
  • LYON, J. K. (1980). Brecht in America. Princeton: Princeton U.P.
  • MACCABE, C. (2005). Godard. Retrato de un artista a los sesenta. Barcelona: Seix Barral.
  • MACCABE, C. (2005). Godard. Retrato de un artista a los sesenta. Barcelona: Seix Barral.
  • MARTIN, M. T. (1997). New Latin American Cinema I. Theory, Practices and Transcontinental Articulations. Detroit: Wayne State University Press.
  • MARTIN, M. T. (1997). New Latin American Cinema I. Theory, Practices and Transcontinental Articulations. Detroit: Wayne State University Press.
  • MIGNOLO, W. (2015). Habitar la frontera: sentir y pensar la descolonialidad (Antología, 1999-2014). Ciudad Juárez: UACJ.
  • MIGNOLO, W. (2015). Habitar la frontera: sentir y pensar la descolonialidad (Antología, 1999-2014). Ciudad Juárez: UACJ.
  • MIGNOLO, W. Y WALSH, C. E. (2018). On Decoloniality. Concepts, Analytics, Praxis, Durham: Duke University Press.
  • MIGNOLO, W. Y WALSH, C. E. (2018). On Decoloniality. Concepts, Analytics, Praxis, Durham: Duke University Press.
  • MOTA, R. (2001). A épica eletrônica de Glauber Rocha. Um estudo sobre cinema e televisión. Belo Horizonte: Editora UFMG.
  • MOTA, R. (2001). A épica eletrônica de Glauber Rocha. Um estudo sobre cinema e televisión. Belo Horizonte: Editora UFMG.
  • MULVEY, L. (2004). “El desprecio y su historia del cine: un tejido de citas”. L’Atalante. Revista de Estudios Cinematográficos 18, 27-35. Disponible en línea: https://revistaatalante.com/index.php/atalante/article/view/240 [07/06/2023].
  • MULVEY, L. (2004). “El desprecio y su historia del cine: un tejido de citas”. L’Atalante. Revista de Estudios Cinematográficos 18, 27-35. Disponible en línea: https://revistaatalante.com/index.php/atalante/article/view/240 [07/06/2023].
  • OUBIÑA, D. (2019). “El cine de la anti-razón. El debate entre Glauber Rocha y Jean-Luc Godard”. La Furia Umana 33.6, 1-10. Se ha consultado la versión digital del repositorio institucional del CONICET, sin números de página: https://ri.conicet.gov.ar/handle/11336/130043 [17/12/2022].
  • OUBIÑA, D. (2019). “El cine de la anti-razón. El debate entre Glauber Rocha y Jean-Luc Godard”. La Furia Umana 33.6, 1-10. Se ha consultado la versión digital del repositorio institucional del CONICET, sin números de página: https://ri.conicet.gov.ar/handle/11336/130043 [17/12/2022].
  • PEREIRA DA COSTA JR., E. (2016). “Sob o signo do leão: encontros entre Glauber e StraubHuillet”. Imagofagia. 14, s. p. Disponible en línea: http://www.asaeca.org/imagofagia/index.php/imagofagia/article/view/333 [03/12/2022].
  • PEREIRA DA COSTA JR., E. (2016). “Sob o signo do leão: encontros entre Glauber e StraubHuillet”. Imagofagia. 14, s. p. Disponible en línea: http://www.asaeca.org/imagofagia/index.php/imagofagia/article/view/333 [03/12/2022].
  • PÉREZ, G. (1998). The Material Ghost: Films and Their Medium. Baltimore: The John Hopkins University Press.
  • PÉREZ, G. (1998). The Material Ghost: Films and Their Medium. Baltimore: The John Hopkins University Press.
  • PHILLIPS, J. (2008). “Glauber Rocha: Hunger and Garbage”. En Cinematic Thinking Philosophical Approaches to the New Cinema, J. Phillips (ed.), 90-108. Stanford: Stanford University Press.
  • PHILLIPS, J. (2008). “Glauber Rocha: Hunger and Garbage”. En Cinematic Thinking Philosophical Approaches to the New Cinema, J. Phillips (ed.), 90-108. Stanford: Stanford University Press.
  • PIERRE, S. (1996). Glauber Rocha: Textos e entrevistas com Glauber Rocha. Campinas, SP: Papirus.
  • PIERRE, S. (1996). Glauber Rocha: Textos e entrevistas com Glauber Rocha. Campinas, SP: Papirus.
  • QUIJANO, A. (1992). “Colonialidad y Modernidad / Racionalidad”. Perú Indígena 13, 11- 20.
  • QUIJANO, A. (1992). “Colonialidad y Modernidad / Racionalidad”. Perú Indígena 13, 11- 20.
  • RANCIÈRE, J. (2016). “La obra sensible (a propósito de Obreros, campesinos)”. En JeanMarie Straub y Danièle Huillet. Hacer la revolución es volver a colocar en su sitio cosas muy antiguas pero olvidadas, M. Asín y C. González (eds.), 76-90. Madrid: Centro de Arte Museo Reina Sofía.
  • RANCIÈRE, J. (2016). “La obra sensible (a propósito de Obreros, campesinos)”. En JeanMarie Straub y Danièle Huillet. Hacer la revolución es volver a colocar en su sitio cosas muy antiguas pero olvidadas, M. Asín y C. González (eds.), 76-90. Madrid: Centro de Arte Museo Reina Sofía.
  • ROCHA, G. (1981). O século do cinema. Rio de Janeiro: Alhambra / Embrafilme.
  • ROCHA, G. (1981). O século do cinema. Rio de Janeiro: Alhambra / Embrafilme.
  • ROCHA, G. (1985). Roteiros do Terceiro Mundo. Rio de Janeiro: Alhambra / Embrafilme.
  • ROCHA, G. (1985). Roteiros do Terceiro Mundo. Rio de Janeiro: Alhambra / Embrafilme.
  • ROCHA, G. (1997). Cartas ao mundo, I. Bentes (ed.). Sao Paulo: Companhia das letras.
  • ROCHA, G. (1997). Cartas ao mundo, I. Bentes (ed.). Sao Paulo: Companhia das letras.
  • ROCHA, G. (2004). Revolução do cinema novo. São Paulo: Cosac & Naify.
  • ROCHA, G. (2004). Revolução do cinema novo. São Paulo: Cosac & Naify.
  • ROCHA, G. (2011). La revolución es una eztétyka. Por un cine tropicalista. Buenos Aires: Caja Negra.
  • ROCHA, G. (2011). La revolución es una eztétyka. Por un cine tropicalista. Buenos Aires: Caja Negra.
  • ROCHA, G. (2019). Glauber Rocha: crítica esparsa (1957-1965). Belo Horizonte: Fundação Clóvis Salgado.
  • ROCHA, G. (2019). Glauber Rocha: crítica esparsa (1957-1965). Belo Horizonte: Fundação Clóvis Salgado.
  • ROCHA, G. (2020). On cinema. London: I. B. Tauris.
  • ROCHA, G. (2020). On cinema. London: I. B. Tauris.
  • ROCHA, G. (2021). Révision critique du cinema brésilien. Paris: L’Harmattan.
  • ROCHA, G. (2021). Révision critique du cinema brésilien. Paris: L’Harmattan.
  • SCHMID, M. (2019). Intermedial Dialogues. The French New Wave and the Other Arts. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • SCHMID, M. (2019). Intermedial Dialogues. The French New Wave and the Other Arts. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • SONTAG, S. (1985). Estilos radicales. Barcelona: Muchnik.
  • SONTAG, S. (1985). Estilos radicales. Barcelona: Muchnik.
  • SOUSA SANTOS, B. DE Y MENESES, M. P., eds. (2014). Epistemologías del Sur (Perspectivas). Madrid: Akal.
  • SOUSA SANTOS, B. DE Y MENESES, M. P., eds. (2014). Epistemologías del Sur (Perspectivas). Madrid: Akal.
  • SVETKO, F. (2014). “Glauber Rocha y el canibalismo”. TOMA UNO 3, 125-133.
  • SVETKO, F. (2014). “Glauber Rocha y el canibalismo”. TOMA UNO 3, 125-133.
  • TAYLOR, D. (2020). ¡Presente!: the Politics of Presence. Durham. Duke University Press.
  • TAYLOR, D. (2020). ¡Presente!: the Politics of Presence. Durham. Duke University Press.
  • TEIXEIRA GOMES, J. C. (1997). Glauber Rocha, esse vulcão. Rio de Janeiro: Nova Fronteira.
  • TEIXEIRA GOMES, J. C. (1997). Glauber Rocha, esse vulcão. Rio de Janeiro: Nova Fronteira.
  • TORRES, A. M. (1970). Glauber Rocha y Cabezas cortadas. Barcelona: Anagrama.
  • TORRES, A. M. (1970). Glauber Rocha y Cabezas cortadas. Barcelona: Anagrama.
  • WALSH, M. (1981). The Brechtian Aspect of Radical Cinema. London: BFI.
  • WALSH, M. (1981). The Brechtian Aspect of Radical Cinema. London: BFI.
  • WAYNE, M. (2001). Political Film: The Dialectics of Third Cinema. London: Pluto Press.
  • WAYNE, M. (2001). Political Film: The Dialectics of Third Cinema. London: Pluto Press.
  • WOLLEN, P. (2002). “Godard and Counter Cinema: Vent d’est”. En The European Cinema Reader, C. Fowler (ed.), 74-82. London: Routledge.
  • WOLLEN, P. (2002). “Godard and Counter Cinema: Vent d’est”. En The European Cinema Reader, C. Fowler (ed.), 74-82. London: Routledge.
  • XAVIER, I. (1983). Sertão mar. Glauber Rocha e a estética da fome. São Paulo: Brasiliense.
  • XAVIER, I. (1983). Sertão mar. Glauber Rocha e a estética da fome. São Paulo: Brasiliense.
  • XAVIER, I. (1997). Allegories of Underdevelopment: Aesthetics and Politics in Modern Brazilian. Minnesota: University of Minnesota.
  • XAVIER, I. (1997). Allegories of Underdevelopment: Aesthetics and Politics in Modern Brazilian. Minnesota: University of Minnesota.