Arturo en Saor. La literatura artúrica gallega a inicios del siglo XXI: pervivencia, renovación, agotamiento

  1. Santiago Gutiérrez García 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

Revista:
Medievalia

ISSN: 0211-3473 2014-8410

Ano de publicación: 2023

Título do exemplar: De reis i reines: La representació de les monarquies medievals en la ficció del segle XXI

Volume: 26

Volume: 1

Páxinas: 15-47

Tipo: Artigo

DOI: 10.5565/REV/MEDIEVALIA.599 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Medievalia

Resumo

Arthurian literature began to be cultivated in Galicia at the beginning of the 20th century, associated to the myth of the Celtic origin of the Galician people. Its link with this myth and with the nationalist ideology has determined its evolution up to the present and has hindered the attemps to renew it. This paper analyses the attitudes of the main Galician writers, who have composed Arthurian narratives, showing their different adherence to the assumptions of the Celtic myth and their increasing use of the intertextuality. Since the end of the 20th century, the consolidation of a Galician Arthurian tradition, whose ideological foundations have been questioned in the last years, has become evident. The present work analyses the recent crisis of Galician Arthurian literature and its causes. Perhaps the most decisive one originates in the process of standardisation and institutionalisation of Galician literature, which has allowed a greater discursive autonomy to its literary texts and the emergence of new social discourses, such as feminism, that claim their presence in the texts and even question the figure of King Arthur.

Referencias bibliográficas

  • Álvarez de España, Marta, 2010: El año del cometa de Álvaro Cunqueiro: la evidente aventura del contar, Tesis doctoral, Zurich.
  • Armada Pita, Xosé-Lois, 1999: “Unha revisión historiográfica do celtismo galego”, en Os Celtas da Europa Atlántica. Actas do Iº Congreso Galego sobre a Cultura Celta. Ferrol, agosto 1997, Ferrol, pp. 229-272.
  • Barthes, Roland, 1980: Mitologías, Madrid.
  • Beramendi, Justo, 2007: De provincia a nación. Historia do galeguismo político, Vigo.
  • Blanco, Carmen, 2016: Na alba Atlántica, Lugo.
  • Bode, Frauke, 2015: “Lo fantástico y la memoria histórica en Rivas”, Olivar, 16, .
  • Caamaño, Begoña, 2009: Circe ou o pracer do azul, Vigo.
  • Caamaño, Begoña, 2012a: Morgana en Esmelle, Vigo.
  • Caamaño, Begoña, 2012b: Morgana en Esmelle, Festa da Palabra Silenciada, 28, pp. 40-46.
  • Cabana, Darío Xoán, 1983: A invasión, en Traballos premiados no 8.º concurso de narracións curtas Modesto R. Figueiredo do Pedrón de Ouro, Sada, pp. 61-74.
  • Cabanillas, Ramón, 1988: Na noite estrelecida (ed. Xosé Ramón Pena), Vigo.
  • Castro García, Abraham, 2021: “Análise materialista de Retorno a Tagen Ata (1971)”, Cumieira. Cadernos de Investigación da Nova Filoloxía Galega, 6, pp. 11-35.
  • Cavada Nieto, Milagros y Núñez García, Óscar, 2008: “El celtismo galaico en la historiografía gallega de los ss. XIX y XX”, Minius, 16, pp. 21-61.
  • Cunqueiro, Álvaro, 1976: Merlín e familia, Vigo.
  • Cunqueiro, Álvaro, 1985: Las mocedades de Ulises, Madrid.
  • Cunqueiro, Álvaro, 2014: El año del cometa con la batalla de los cuatro reyes, Vigo.
  • Figueroa, Antón, 1992: “Literatura nacional e sistema literario”, A Trabe de Ouro. Publicación Galega de Pensamento Crítico, 11, pp. 399-407.
  • Forcadela, Manuel, 1988: “De mitos e de herois”, A Nosa Terra. A Nosa Cultura, 10, pp. 79-88.
  • Forcadela, Manuel, 2009: A mecánica da maxia. Ficción e ideoloxía en Álvaro Cunqueiro, Vigo.
  • Forcadela, Manuel, 2012: “Morgana en Esmelle de Begoña Caamaño”, Festa da Palabra Silenciada, 28, pp. 87-89.
  • González-Millán, Xoán, 1991a: Silencio, parodia e subversión. Cinco ensaios sobre narrativa galega contemporánea, Vigo.
  • González-Millán, Xoán, 1991b: Álvaro Cunqueiro e Merlín e familia, Vigo.
  • González-Millán, Xoán, 1991c: Álvaro Cunqueiro: os artificios da fabulación, Vigo.
  • González-Millán, Xoán, 1991d: “Unha etnopoética para unha literatura periférica”, en Antonio Carreño (coord.), Actas do Segundo Congreso de Estudios Galegos. Precedings of the Second Galician Congress (Brown University, Novembro 10-12, 1988). Homenaxe a José Amor y Vázquez, Vigo, pp. 339-356.
  • González-Millán, Xoán, 1992: “Galván en Saor. Un exercicio de esquizofrenia narrativa”, Grial. Revista Galega de Cultura, 115, pp. 386-402.
  • González-Millán, Xoán, 1994a: “Do nacionalismo literario a unha literatura nacional. Hipóteses de traballo para un estudio institucional da literatura galega”, Anuario de Estudios Literarios Galegos, pp. 67-81.
  • González-Millán, Xoán, 1994b: Literatura e sociedade en Galicia (1975-1990), Vigo.
  • González-Millán, Xoán, 1996: A narrativa galega actual (1975-1984). Unha historia social, Vigo.
  • Hermida, Santiago Xermán, 2001: “Entrevista a Darío Xohán Cabana”, Culturagalega (4-5-2001), .
  • Ínsua, Emilio Xosé, 2016: A nosa Terra é nosa! A xeira das Irmandades da Fala (1916-1931), A Coruña.
  • Lama López, María Xesús, 1999: “A materia de Bretaña en «Amor de Artur» de Méndez Ferrín”, en Dieter Kremer (ed.), Actas do V Congreso Internacional de Estudios Galegos. Universidade de Tréveris, 8-11 de outubro de 1997, Sada, t. II, pp. 973-987.
  • Lama López, María Xesús, 2001a: “O mundo artúrico na obra de Álvaro Cunqueiro. Un Merlín compoñedor antes da descrenza e da parodia”, Anuario de Estudios Literarios Galegos, pp. 51-90.
  • Lama López, María Xesús, 2001b: O celtismo e a materia de Bretaña na literatura galega: Cara á construcción dun contradiscurso histórico ficcional na obra de Xosé Luís Méndez Ferrín, Tesis doctoral, Barcelona.
  • Lama López, María Xesús, 2002: “O Percival libertador de Xosé Luís Méndez Ferrín”, Cahiers Galiciens / Cadernos Galegos / Kaieroù Galizek, 2, pp. 7-20.
  • Lama López, María Xesús, 2010: “Alusiones al celtismo en la poesía gallega actual: hacia la superación del nacionalismo literario”, en Montserrat Cots y Antonio Monegal (eds.), Actas del XVII Simposio de la Sociedad Española de Literatura General y Comparada, Barcelona, t. I, pp. 353-368.
  • López Mourelle, Juan Manuel, 2001: El héroe en la narrativa de Álvaro Cunqueiro, Tesis doctoral, Madrid.
  • López Sande, María, 2007: “Posmodernidade e metarrelato nacional: a creación ferriniá de Tagen Ata”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, 10, pp. 67-76.
  • Máiz, Ramón, 1997: A idea de nación, Vigo.
  • Mariño Dávila, Esperanza, 2000-2001: “Manuel M. Murguía e a cuestión irlandesa”, Revista de Lenguas y Literaturas Catalana, Gallega y Vasca, 7, pp. 283-292.
  • Méndez Ferrín, Xosé Luís, 1958: Percival e outras historias, Vigo.
  • Méndez Ferrín, Xosé Luís, 1985: Arnoia, Arnoia, Vigo.
  • Méndez Ferrín, Xosé Luís, 1994: Estirpe, Vigo.
  • Monteagudo, Henrique, 2000: “Ideas de Manuel Murguía sobre o idioma galego”, Boletín da Real Academia Galega, 361, pp. 197-220.
  • Montero Santalha, José-Martinho, 1994: Oxalá voltassem tempos idos!, Santiago de Compostela.
  • Nogueira, María Xesús, 1997: “Poesía galega dos oitenta”, Boletín Galego de Literatura, 18, pp. 57-84.
  • Nogueira, María Xesús, 2006: “De vangardas e Penélopes. A intertextualidade na poesía galega dos noventa”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, 9, pp. 93-102.
  • Nogueira, María Xesús, 2015: “Poesía y género. Los pespuntes de la palabra en la literatura gallega”, Revista de Filología Románica, Anejo IX, pp. 45-58.
  • Nogueira, María Xesús, 2016: “A (re)escritura feminista. Notas sobre Begoña Caamaño”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, 19, pp. 151-159.
  • Nogueira, María Xesús, 2020: “As Bretañas no paratexto de Álvaro Cunqueiro”, en Ramón Villares, Jean-François Botrel y Christine Rivalan Guégo (coords.), Galicia-Bretaña. Olladas comparadas, Santiago de Compostela, pp. 241-250.
  • Núñez Seixas, Xosé-M., 1992: “El mito del nacionalismo irlandés y su influencia en los nacionalismos gallego, vasco y catalán (1880-1936)”, Spagna Contemporanea, 2, pp. 25-58.
  • Pato, Chus, 2000: m-Talá, Vigo.
  • Pereira González, Fernando, 2017: Nas orixes do celtismo galego. Os celtas na historiografía dos séculos XVII e XVIII, A Coruña.
  • Queija, Michael Thomas, 1984: “Entrevista con Álvaro Cunqueiro”, Grial, 85, pp. 336-341.
  • Regueira, Mario, 2017: “Ida e volta polo bosque de Percival. Posicións no campo literario na primeira narrativa de Méndez Ferrín (1958-1971)”, en Teresa López, Laurence Malingret y Elías J. Torres Feijó (eds.), Estudos literarios e campo cultural galego. En honra do profesor Antón Figueroa, Santiago de Compostela, pp. 259-272.
  • Regueira, Mario, 2020: “O vínculo atlántico-céltico de Nós e a súa persistencia no galeguismo de posguerra”, Tempo Exterior, 20, pp. 49-62.
  • Reigosa, Carlos G., 1987: Irmán Rei Artur, Vigo.
  • Renales, Juan, 1989: “El celtismo de Benito Vicetto”, Revista de Filología Románica, 6, pp. 325-343.
  • Risco, Vicente, 1966: Teoría do nacionalismo galego, Buenos Aires.
  • Risco, Vicente, 1998: Doctrina e ritual da moi nobre orde galega do Sancto Graal, Santiago de Compostela.
  • Risco, Antón, y Soldevilla, Ignacio, 1989: “Entrevista a Álvaro Cunqueiro”, Boletín Galego de Literatura, 2, pp. 107-119.
  • Salgado, Xosé M. y Casado, Xoán M., 1989: X. L. Méndez Ferrín, Barcelona.
  • Sartal Lorenzo, Miguel A., 2010: “A realidade céltica en Galicia e a teoría da continuidade paleolítica”, A Trabe de Ouro. Publicación Galega de Pensamento Crítico, 82, pp. 31-45.
  • Serantes, Arantxa, 2006: “As galeras de Normandía, de Ramón Loureiro”, Boletín Galego de Literatura, 36-37, pp. 239-245.
  • Spitzmesser, Ana María, 1995: Álvaro Cunqueiro, la fabulación del franquismo, Sada.
  • Toro, Suso de, 1984: Caixón desastre, Santiago de Compostela.
  • Valls, Fernando, 2013: “Aparecerá en primavera. Los libros imaginados por Álvaro Cunqueiro”, Campo de Agramante, 18, pp. 47-58.
  • Vilavedra, Dolores, 1990: “A pluralidade semántica de Galván en Saor”, Dorna. Expresión Poética Galega, 16, pp. 83-84.
  • Zarandona, Miguel, 2007: “El impacto de la literatura artúrica en la construcción de identidades culturales y nacionales periféricas en la España contemporánea: Cataluña, Galicia y el País Vasco”, Lingüística y Literatura, 51, pp. 217-230.
  • Zarandona, Miguel, 2015: “The Contemporary Return of the Matter of Britain to Iberian Letters (XIXth to XXIst Centuries)”, en David Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legend in the Spanish and Portuguese Worlds, Cardiff, pp. 408-445.