Falsas memorias y modelo de evaluación social de la credibilidadimplicaciones para la evaluación forense del testimonio

Resumo

A avaliación psicolóxica forense é, en moitas ocasións, a proba principal sobre a que pivotan as decisións xudiciais, máxime cando os delitos pertencen á esfera privada. Esta avaliación implica a determinación da realidade do testemuño, normalmente acompañado da valoración do dano psicolóxico que presenta a vítima. Para a primeira tarefa, a hipótese de contraste á realidade do testemuño é normalmente a de testemuño fabricado con intención de engano, aínda que a literatura sinalou a posibilidade dunha hipótese alternativa: a de testemuño fabricado pero honesto, no que o testemuña-vítima cre na realidade do seu relato, aínda que este podería non ter ocorrido. Isto é o que se coñece como falsas memorias sobre eventos autobiográficos completos. Deseñáronse estudos para comprobar se era posible implantar falsas memorias mediante técnicas suxestivas empregadas nalgunhas psicoterapias, aínda que non se ofreceu un tamaño do efecto desta taxa de implantación e, por tanto, descoñécese o alcance que este fenómeno puidese ter. Ademais, leváronse a cabo numerosos estudos sobre a aceptación de falsas crenzas sobre a memoria, debido a que as crenzas conforman os xuízos, tanto clínicos, xurídicos e sociais, aínda que ningún incluiría poboación española. Por tanto, o primeiro obxectivo desta tese de doutoramento consiste en levar a cabo diferentes meta-análise co fin de coñecer o tamaño do efecto da implantación de falsas memorias no laboratorio, así como determinar as súas variables moderadoras. Segundo, avaliar a prevalencia de crenzas erróneas sobre o funcionamento da memoria na poboación española, especialmente aquelas sobre a represión inconsciente de recordos traumáticos. O terceiro obxectivo consiste en establecer un modelo empírico sobre o establecemento de xuízos de credibilidade social e comprobar se estes xuízos asíntanse sobre mitos sobre a memoria ou se, pola contra, o modelo social comparte criterios co científico. Os resultados dos estudos meta-analíticos mostraron que as falsas memorias adquiren o grao de feito científico, aínda que taxa de implantación ofrecida nos estudos primarios estea moi probablemente sobreestimada. Así, demostrouse que o tamaño do efecto observado incluíndo na análise a categoría máis conservadora (falsa memoria ‘total’ ou ‘con imaxes e recordos’) é grande. En consecuencia, cando se determine a presenza de influencias suxestivas, é moi probable que o testemuño poida estar contaminado por falsas memorias. Doutra banda, detectouse a presenza elevada de crenzas erróneas sobre a memoria na poboación española, en base ás cales establecen uns criterios diferentes aos expostos a nivel científico. Identificouse neste sentido un modelo empírico sobre a credibilidade social en base a tres factores: os recordos traumáticos, a validez do testemuño e a capacidade da memoria. O modelo atopado mostrou unha bondade de axuste boa. En conclusión, ofrécese o tamaño do efecto global da taxa de implantación de falsas memorias, así como dos diferentes moderadores de este, e un modelo empírico de como se conforman os xuízos de credibilidade a nivel social.