A paisaxe protexida dos Penedos de Pasarela e Traba (Costa da Morte, Galicia)

  1. Augusto Pérez Alberti
Revista:
Nemus: revista de l'Ateneu de Natura

ISSN: 1697-2694

Ano de publicación: 2022

Número: 12

Páxinas: 31-47

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Nemus: revista de l'Ateneu de Natura

Resumo

O macizo granítico de Pasarela e Traba atópase na Costa da Morte (Galicia, NO de España) e presenta unha disposición Norte-Sur. Na zona predomina a granodiorita biotitítica de idade hercínica tardía, cuxo mineral principal é o feldespato rico en potasio. Tratase dun material granítico de grande uniformidade e grao groso, que o distingue dos granitos de dúas micas que aparecen máis cara o leste. O lugar oficialmente chamado Penedos de Pasarela e Traba foi declarado o 12 de xaneiro de 2009 como paisaxe protexida pola Xunta de Galicia. Para a presente investigación creouse un modelo dixital de elevacións (MDE) de 2 metros de resolución. A partir deste e con ortofotografías cunha resolución espacial de 15 cm construíronse mapas de pendentes e debuxáronse 7.038 polígonos con límites moi variados e 1.785 liñas de fractura. Obtívose a superficie das primeiras e coas segundas elaborouse un mapa de densidade de fracturación. Todo iso, xunto co traballo de campo, permitiu identificar e xeolocalizar 92 xeoformas singulares con deseños xeométricos, antropomórficos ou zoomórficos que fan dos Penedos un lugar de importancia internacional.

Referencias bibliográficas

  • Adamo, P., & Violante, P. 2000. Weathering of rocks and neogenesis of minerals associated with lichen activity. Applied Clay Science, 16(5-6), 229-256.
  • Amelia, D. G. 1984. Los Barruecos (Cáceres): unas formas modélicas sobre granitos. Norba. Revista de geografía, (5), 63-78.
  • Bezy, J. V. 1998. The development of granite landforms on the northern and western margins of the Santa Catalina Mountains, Arizona (Doctoral dissertation, The University of Arizona).
  • Boillot, G., Dupeuble, P., Hennequin-Marchand, I., et al. 1974. Le Role des Décrochements “Tardi-hercyniens” dans l’evolution structurale de la marge continentale et dans la localisation des grands canyons sousmarins a l`ouest et au nord de la péninsule Ibérique. Rev Géologie Dyn Géographie Phys XVI:75–86.
  • Brandmeier, M., Kuhlemann, J., Krumrei, I., Kappler, A., & Kubik, P. W. 2011. New challenges for tafoni research. A new approach to understand processes and weathering rates. Earth Surface Processes and Landforms, 36(6), 839-852.
  • Buxó, L. P., & Pau, C. R. 1994. Las formas graníticas de los macizos de Les Gavarres y de Begur (Girona). In Geomorfología en España: III Reunión de geomorfología, Logroño 14 a 16 de septiembre de 1994 (pp. 85-90). Sociedad Española de Geomorfología.
  • Campbell, E. M. 1997. Granite landforms. Journal of the Royal Society of Western Australia, 80, 101.
  • Capdevila, R. & Floor, P. 1970. Les différents types de granites hercyniens et leur distribution dans le nord ouest de l’Espagne. Boletin Geol6gico y Minero. T. LXXXI.-II-III Ano, 215, 225.
  • Centeno, J. D., & Twidale, C. R. 1988. Rocas fungiformes, pedestales y formas asociadas en Anvil Hill, Mannum, Australia del Sur. Estudios Geológicos, 44 (1-2), 93-98.
  • De Vicente, G. & Vegas, R. 2009. Large-scale distributed deformation controlled topography along the western Africa–Eurasia limit: Tectonic constraints. Tectonophysics, 474 (1-2), 124-143.
  • De Uña Alvarez, E. 1997. Variables de control en la génesis y desarrollo del modelado granítico. Análisis de microformas en el Macizo de Manzaneda (Galicia, España). Cadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe, 22: 29-42.
  • De Uña Alvarez, E. 1998. Estudio multivariado del micromodelado granítico. Interpretación comparada de la génesis y evolución de las gnammas en macizos antiguos. Cadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe, 23: 271-282.
  • De Uña-Álvarez, E., Álvarez-Vázquez, M. A. & Rodríguez, R. 2012. Tipología de formas graníticas en el tramo medio del rio Miño (Ourense, Galicia, NW del Macizo Ibérico). Avances de la Geomorfología en España, 2014, 434-437.
  • Ehlen, J. 1999. Fracture characteristics in weathered granites. Geomorphology, 31(1-4), 29-45.
  • Ehlen, J. 2002. Some effects of weathering on joints in granitic rocks. Catena, 49(1-2), 91-109.
  • Fort, M. & André, M. F. 2013. Landscapes and landforms of France. Springer Science & Business Media.
  • Hall, K., & Otte, W. 1990. A note on biological weathering on nunataks of the Juneau Icefield, Alaska.Permafrost and Periglacial Processes,1(2), 189-196.
  • Hall, A. M., & Phillips, W. M. 2006. Weathering pits as indicators of the relative age of granite surfaces in the Cairngorm Mountains, Scotland. Geografiska Annaler: Series A, Physical Geography, 88(2), 135-150.
  • IGME. 1979. Mapas Geológico de España 1:50.000. nº 43 (Laxe) e 68 (Camariñas). Madrid.
  • IGN. 2022. Instituto Geográfico Nacional. Información disponible en: centrodedescargas.cnig.es
  • Johansson, M., Migon, P. & Olvmo, M. 2001. Development of joint-controlled rock basins in Bohus granite, SW Sweden. Geomorphology, 40(1-2), 145-161.
  • Lema, X. M. & Mouzo, R. 2012. Guía dos Penedos de Pasarela. Seminario de Estudios Comarcais para a promoción do patrimonio cultural da Costa da Morte. Viminazo. 75 paxinas.
  • Macías-García, I., Pérez Alberti, A., Martínez Cortizas, A., Nieto, C. & Otero Pérez, X. L. 2007. 11 millones de años de ciclos de biostexia-rexistasia en la cuenca Oligoceno-Mioceno de As Pontes en Galicia. Edafologia, vol. 14, 1-3, pp. 67-98.
  • Maia, R. P., Bezerra, F. H. R., Nascimento, M. A. L., de Castro, H. S., de Andrade Meireles, A. J. & Rothis, L. M. 2015. Geomorfologia do campo de Inselbergues de Quixadá, nordeste do Brasil.Revista Brasileira de Geomorfologia, 16(2).
  • Maia, R. P., & do Nascimento, M. A. L. 2018. Relevos graníticos do Nordeste brasileiro. Revista Brasileira de Geomorfologia, 19 (2).
  • Martínez Cortizas, A., & Pérez Alberti, A. (Eds) 1999. Atlas climático de Galicia, 207 p. Santiago de Compostela, Spain: Xunta de Galicia.
  • Martín-González, F. 2009. Cenozoic tectonic activity in a Variscan basement: Evidence from geomorphological markers and structural mapping (NW Iberian Massif). Geomorphology, 107(3-4), 210-225.
  • Matte, P. 1968. La structure de la virgation hercynienne de Galice (Espagne). Geologie Alpine, t. 44, 124 p.
  • Michniewicz, A., Różycka, M., & Migoń, P. 2015. Granite tors of Waldviertel (Lower Austria) as sites of geotourist interest. Geotourism/ Geoturystyka.
  • Migoń, P. & Goudie, A. S. 2003. Granite landforms of the Central Namib. Acta Universitatis Carolinae, Geographica, 35( Supplement), 17-38.
  • Migoń, P. 2004. Structural control in the evolution of granite landscapes. Acta Universitatis Carolinae Geographica, 39-1.
  • Migoń, P., & Prokop, P. 2013. Landforms and landscape evolution in the Mylliem granite area, Meghalaya Plateau, Northeast India. Singapore Journal of Tropical Geography, 34, 206–228. https://doi. org/10.1111/sjtg.12025
  • Migoń, P., & Vieira, G. 2014. Granite geomorphology and its geological controls, Serra da Estrela, Portugal. Geomorphology, 226, 1-14.
  • Migoń, P. 2021. Granite landscapes, geodiversity and geoheritage Global context. Heritage, 4(1), 198-219.
  • Pallí & Buxó, L. 1996. Los domos graníticos de la Cuenca del Ridaura (Girona). Cadernos do Laboratorio Xeoloxico de Laxe, 1996, núm. 21, p. 45-48.
  • Pannekoek, A. J. 1966. The geomorphology of the surroundings of the Ría de Arosa (Galicia, NW Spain). Leidse Geol. Meded. 37: 7-32.
  • Parga Peinador J. R. 1969. Sistemas de fracturaci6n tardihercinicas del macizo Hespérico. Trabajos del Lab. Geo1. de Laxe, nº 37. Pedraza Gilsanz, J. D. 1989. La morfogénesis del Sistema Central y su relación con la morfología granítica. Cuadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe, 13, 31-46.
  • Pedraza, J., Sanz, M. A. & Martín, A. 1989. Formas graníticas de La Pedriza: Cuadernos Madrileños de Medio Ambiente, Madrid, Agencia de Medio Ambiente, 205 pp.
  • Pereira, P., Pereira, D. I. & Alves, M. I. 2007. Geomorphosite assessment in Montesinho natural park (Portugal). Geographica Helvetica, 62(3), 159-168.
  • Pereira, P. & Pereira, D. I. 2020. The granite and glacial landscapes of the Peneda-Gerês National Park. In Landscapes and Landforms of Portugal (pp. 127-137). Springer, Cham.
  • Pérez Alberti, A. 1990. La geomorfología de la Galieia sudoriental: problemas geomorfológicos de un macizo hercínico de la fachada atlántica ibérica. Centro sudeste de Galicia. Tesis Doctoral. Universidad de Santiago de Compostela. Facultad de Geografía e Historia. 185 pp.
  • Pérez Alberti, A. & Guitian Rivera, L. 1992. El sector nordeste del Macizo de Manzaneda (SE de Galicia): aproximaci6n al estudio del glaciarismo suelos y vegetación. En Guía de campo de las VIII Jornadas de Campo de Geografía Física. (Coord.: R. Rodríguez Martínez-Conde). Universidad de Santiago de Compostela, 11-39.
  • Pérez-Alberti, A., & Blanco-Chao, R. 2005. Controles y balances geomorfológicos en costas rocosas de macizos antiguos. El ejemplo de Galicia (Noroeste de la Península Ibérica). Geomorfología litoral i Quaternari. Publicaciones de la Universitat de Valencia.
  • Pérez Alberti, A. & López Bedoya, J. 2009. Catalogación da potencialidade xeomorfolóxica do macizo granítico de Pasarela-Traba (Vimianzo-Laxe) e proposta de posible área de protección, Dirección Xeral de Conservación da Natureza, Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible da Xunta de Galicia. Inédito.
  • Pérez-Alberti, A., Borobio Sanchiz, M., Castillo Rodríguez, F. & Magán Pérez, M. 2014. Metodología y clasificación de tipos de paisaje en Galicia. Revista de Geografia e Ordenamento do Território, 1(6), 259-282.
  • Priem, H. N. A., Boelrijk, N. A. I. M., verschure, R. H., & Hebeda, E. H. 1965. Isotopic ages of two granites on the Iberian Continental Margin: The Traba granite (Spain) and the Berlenga granite (Portugal). Geol. En. Mijnbouw, 44, pp. 353-354.
  • Roqué, C., & Pallí, L. 1996. Formas graníticas asociadas a megalitos en el nordeste de Cataluña. Geogaceta, 20(5), 1104-1106.
  • Twidale, C. R. 1973. On the origin of sheet jointing. Rock Mechanics, 5(3), 163-187.
  • Twidale, C. R. 2012. Granite landforms. Elsevier. 371 pp.
  • Twidale C. R. & Sved G. 1978. Minor granite landforms associated with the release of compressive stress. Australian Geographical Studies 16:161–174.
  • Vanney, R., Auxietre, L. & Dunand, P. 1979. Geomorphic provinces and the evolution of the northwestern Iberian Continental margin. Ann. Inst. Ocean. Paris, 55 (1), 5-20 pp.
  • Vidal Romaní, J. R. 1985. El cuaternario de la provincia de La Coruña. Modelos elásticos de formación de cavidades. Servicio de Publicaciones. Universidad Complutense de Madrid, Serie Tesis Doctorales, Madrid. 283 pp
  • Vidal Romaní, J. R. 1989. Geomorfología granítica en Galicia (NW España). Cuaderno Lab. Xeolóxico de Laxe. Vol. 13, pp. 89-163
  • Vidal Romaní, J. R. & Twidale, C. R. 1998. Formas y paisajes graníticos, A Coruña, Servicio de Publicaciones Universidad de A Coruña, Monografías, 5, 411 pp
  • Vidal Romaní, J. R. & Twidale, C. R. 2000. Sheet fractures, other stress forms and some engineering implications, Geomorphology, 31, 1/4, pp. 13-27.
  • Vidal Romaní, J. R. & Yepes Temiño, J. 2004. Historia de la morfogénesis granítica. Cadernos do Laboratorio Xeolóxico de Laxe. Vol. 29, pp. 331-360
  • Vieira, A. & Cunha, L. 2002. A importância dos elementos geomorfológicos na valorização da paisagem: exemplos em morfologias cársica e granítica. Actas do IX Colóquio Ibérico de Geografia, Huelva.
  • Vieira, A. 2007. A morfologia granítica e o seu valor patrimonial: exemplos na Serra de Montemuro. In VI Congresso da Geografia Portuguesa (Vol. 1, pp. 1-16). Associação Portuguesa de Geógrafos.
  • Vieira, A. 2008. Análise de formas do modelado granítico de pormenor na Serra de Montemuro: factores de génese e evolução das pias. Revista Geografia Ensino & Pesquisa, 12(1), 3860-3875.
  • Vieira, A. 2010. Património geomorfológico na serra de Montemuro: valor e diversidade da morfologia granítica. Dinâmicas de rede no turismo cultural e religioso: II Jornadas Internacionais de Turismo, 1, 187-203.
  • Vilaplana, J. M. 1987. Guia dels paisatges granítics dels Països Catalans. Conèixer natura, 4, Barcelona, Editorial Kapel, 1987, 182 pp.
  • Withers, P. C. 2000. Overview of granite outcrops in Western Australia. Journal of the Royal Society of Western Australia, 83, 103.