Escrituras de terra e de augaPalabras e imaxes sobre a desposesión

  1. Acuña Trabazo, Ana 1
  2. Nogueira Pereira, María Xesús
  1. 1 Universidade de Vigo
    info

    Universidade de Vigo

    Vigo, España

    ROR https://ror.org/05rdf8595

Revista:
Abriu: estudos de textualidade do Brasil, Galicia e Portugal

ISSN: 2014-8526,  2014-8534

Ano de publicación: 2022

Título do exemplar: Ecocrítiques: Paraules i imatges

Número: 11

Páxinas: 17-64

Tipo: Artigo

DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Abriu: estudos de textualidade do Brasil, Galicia e Portugal

Resumo

Analizaranse os discursos literarios e interartísticos centrados na desposesión do espazo en Galicia como consecuencia da acción humana (espolio enerxético, incendios, mareas negras, contaminación). Os textos literarios seleccionados coas imaxes correspondentes, ademais de mostrar aspectos como a eucaliptización, o despoboamento, a desecación, a sobreexplotación etc. reflicten a perda de modos de vida ecolóxicos e respectuosos co medio e, en último termo, a desposesión da identidade.

Referencias bibliográficas

  • Acuña Trabazo, Ana; Nogueira Pereira, Maria Xesús (inédito). «Escrituras de terra. Contribución da literatura galega ao estudo da historia». Transicións na agricultura e na sociedade rural. Os desafíos globais da historia rural. II Congreso Internacional, XVI Congreso de Historia Agraria-SEHS#VII Encontro RuralReport, Santiago de Compostela, 20-23 xuño 2018.
  • Acuña Trabazo, Ana; Rodríguez González, Olivia (2022). «Ecocrítica do movemento cultural arredor de Urbano Lugrís». Inédito.
  • Aleixandre, Marilar (2017). Mudanzas. Santiago: Pen Clube de Galicia.
  • Alonso Diz, Miguel Ángel [et al.] (2013). Versus cianuro: poemas contra a mina de ouro de Corcoesto. Malpica: Caldeirón.
  • Alonso Montero, Xesús (2016). «Prólogo». Arturo Reguera. Castrelo de
  • Miño: loita, represión, espolio, desastre ecolóxico, desastre humano. Santiago de Compostela: Meubook, 7-23.
  • Álvarez Cáccamo, Alfonso (2003). «Viaxe a Cigalia, o país do chapapote». Negra sombra: intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 26-27.
  • Ansola, Vicente (2016). Aldeas sen voz. Coruña: Editorial Canela.
  • Araúxo, Emilio (2016). Avía que aí vén o sol (con Isolina Pumar na Corga de Lubrigo). Noia: Toxosoutos.
  • Araúxo, Emilio (2017). Mal mor. Rianxo: Axóuxere.
  • Araúxo, Emilio (2017). Miltempos (No inmemorial, na labranza). Noia: Toxosoutos.
  • Araúxo, Emilio (2019). Libro da Ribeira Sacra [cinsa do vento]. Monforte de Lemos: Biblioteca de Mesopotamia.
  • Bará, Diego (2020). A miña utopía. Poio: Urutau.
  • Beiras, Xosé Manuel (2013). Exhortación á desobediencia. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Bernal, Antonio Miguel (2001). «Sindicalismo jornalero y campesino en España (1939-2000)». Ángel Luis López Villaverde; Manuel Ortiz Heras (coord.). Entre surcos y arados: el asociacionismo agrario en la España del siglo xx. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 17-45.
  • Braidotti, Rosi (2016). «Catro teses sobre o feminismo posthumano». Trad. Eva Almazán. Grial, 211, 141-155.
  • Cabana, Ana (2013). La derrota de lo épico. València: Publicacions de la Universitat.
  • Cabana, Ana (2017). «Mulleres diante: rostros femininos e acción colectiva no rural galego». Boletín Galego de Literatura, 50 (1.º semestre), 89-114. DOI: https://doi.org/10.15304/bgl.50.3988.
  • Cabana, Ana (2019). «Os incendios forestais e a variable xénero: estereotipos de ida e volta». Proxecto Batefogo (coord.). Árbores que non arden. As mulleres na prevención de incendios forestais. Vigo: Catroventos editora, 15-28.
  • Cabana, Ana (2021). «Mujeres al frente: Rostros femeninos y acción colectiva». Teresa M.ª Ortega López; Ana Cabana Iglesia. «Haberlas, haylas»: Campesinas en la historia de España del siglo xx. Madrid: Marcial Pons, 219-237.
  • Cabana, Darío Xohán ([1970] 1993). Home e terra. Vinte cadernos (Poemas 1969-2002). Val de Lemos (colección de poesía galega). A Coruña: Espiral Maior, 94-107.
  • Casas, Arturo (2019). «Ética das verdades, urda de voces». Emilio Araúxo. Libro da Ribeira Sacra [cinsa do vento]. Monforte de Lemos: Biblioteca de Mesopotamia, 7-36.
  • Castro, Luisa (1988). Baleas e baleas. Ferrol: Sociedad de Cultura Valle-Inclán.
  • Collarte Pérez, Anxo (2006). Labregos no franquismo. Economía e sociedade rural na Galiza interior. As «hermandades sindicales» en Ourense (1943- 1978). Ourense: Difusora de letras, artes e ideas.
  • Constenla Vega, Xosé (2018). O colapso territorial en Galiza. Vigo: Galaxia.
  • Corporación Semiótica Galega (2009). Contradicións. [s. l.]: Corporación Semiótica Galega.
  • Crecente Maseda, Rafael; Fra Paleo, Urbano; Álvarez López, Carlos (2001). Concentración parcelaria en Galicia. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
  • Delgado Gurriarán, Florencio (1981). Cantarenas. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro.
  • Delgado Gurriarán, Florencio (1986). O soño do guieiro: Poemas, poemiñas e poemoides. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro.
  • Diamond, Irene; Feman Orestein, Gloria (ed.) (1990). Reweaving the World: The Emergence of Ecofeminism. San Francisco: Sierra Club.
  • Díaz, Suso (2021). Asulagadas. Santiago: Positivas.
  • Díaz Geada, Alba (2021). «Hai evidencias de que as parcelarias dos 60-70 foron moi traumáticas». Luzes 92, 32-37.
  • Diéguez, Lois ([1968] 1993). Cancións pra un agromar branco i azul. Val de Lemos (colección de poesía galega). A Coruña: Espiral Maior, 15-25.
  • Do gris ao violeta. [En liña] [02/11/2021]. <https://www.dogrisaovioleta. gal/o-proxecto/>.
  • Eiré, Afonso (2018). Memorias dunha vaca marela. A Coruña: Hércules Ediciones.
  • Estévez Saa, Margarita; Lorenzo-Modia, María Jesús (2019). «The Ethics and Aesthetics of Eco-caring Contemporary Debats of Ecofeminism(s)». Women’s Studies: An interdisciplinary journal. DOI http://doi.org/10.1080 /00497878.2018.1425509.
  • Fernández Naval, Francisco Xosé; Villar, Miro (ed.). Versos no Olimpo: O monte Pindo na poesía galega. Noia: Toxosoutos.
  • Fernández Prieto, Lourenzo (2000). Terra e progreso. Vigo: Xerais.
  • Flys Junquera, Carmen; Marrero Henríquez, José Manuel; Barella Vigal, Julia (2010). «Ecocríticas: el lugar y la naturaleza como categorías de análisis literario». Carmen Flys Junquera; José Manuel Marrero Henríquez; Julia Barella Vigal (ed.). Ecocríticas: Literatura y medio ambiente. Madrid: Iberoamericana/Vervuert, 15-25.
  • Flys Junquera, Carmen (2015). «Ecocrítica y ecofeminismo: diálogo entre la filosofía y la crítica literaria». Alicia H. Puleo (ed). Ecología y género en diálogo interdisciplinar. Madrid: Plaza y Valdés editores, 307-320.
  • Forcadela, Manuel (2003). «Épica de piche». Alma de beiramar: A Asociación de Escritores en Lingua Galega contra a marea negra. Vigo: Asociación de Escritores en Lingua Galega / A Nosa Terra, 67-68. [A composición viu a luz tamén en Negra sombra: Intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 81-82; e en SempreMar. Santiago: Asociación Cultural Benito Soto, 121-122].
  • Freire Cedeira, Araceli (2021). «Baldaio en loita. Recuperación do patrimonio natural colectivo (1948-1991)». Francisco J. Leira-Castiñeira; Miguel Cabo (ed.). A xustiza pola man: Violencia e conflitividade na Galicia contemporánea. Vigo: Xerais, 271-296.
  • Gaard, Greta (ed.) (1993). Ecofeminism: Women, Animals, Nature. Philadelphia: Temple.
  • García, Xosé Lois (2013). Remitencias. Guitiriz: Asociación Cultural Xermolos de Guitiriz.
  • García-Bodaño, Salvador (2003). «Crónica negra». Negra sombra: Intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 87-88.
  • Glotfelty, C. (1996). «Literary Studies in an Age of environmental crisis». C. Glotfelty; H. Fromm. The Ecocriticism Reader. Landmarks in Literary Ecology. Athens: University of Georgia Press, xv-xxxvii.
  • Gómez, Lupe (2003). «O mar é unha muller triste». Negra sombra: Intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 91-92.
  • González Figueiras, Raquel (2017). «Progreso». Xosé Lois García (ed.). Ecos dos poetas de Chantada (miscelánea de poemas do século xii ao xxi). Santiago de Compostela: Edizer, 128.
  • González Pérez, Jesús M. (2015). «O proceso recente de urbanización (século xix-xxi): Da cidade compacta da industrialización á cidade difusa da metropolitanización». Rubén C. Lois; D. Pino (ed.). A Galicia urbana. Vigo: Xerais, 15-43.
  • Grupo dos Comúns (2006). Montes veciñais en man común: o patrimonio silente. Natureza, economía, identidade e democracia na Galicia rural. Vigo: Xerais.
  • Gurriarán, Ricardo (ed.). Do «Gaudeamus igitur» ao «Venceremos nós»: As mobilizacións estudantís do 68 en Compostela. Santiago de Compostela: Fundación 10 de Marzo.
  • Iglesias, Xosé. LOITA¡¡¡¡¡. [En liña] [11/2/2022]. <https://www.youtube.com/ watch?v=ar_TMT97yTw>.
  • Iglesias Turnes, Manuel (2016). Que non te aten. Vigo: Xerais. In Nave Civitas. [En liña] [02/11/2021]. <http://innavecivitaslugris.blogspot. com/p/colectivo-literario-in-nave-civitas.html>
  • Lanero, Daniel (2013). «Entre dictadura y democracia: La conflictividad socioambiental en las Rías Baixas (1959-1980)». Daniel Lanero (ed.). Por surcos y calles: Movilización social e identidades en Galicia y País Vasco (1968- 1980). Madrid: Catarata, 139-172.
  • Lanero, Daniel; Cabana, Ana (2021). «A “folga do leite” (1978): Un conflito agrario nos tempos da transición». Francisco J. Leira-Castiñeira; Miguel Cabo (ed.). A xustiza pola man: Violencia e conflitividade na Galicia contemporánea. Vigo: Xerais, 242-270.
  • Legler, G. T. (1997). «Ecofeminist Literary Criticism». K. Warren (ed.). Ecofeminsm: Women, Culture, Nature. Bloomington: Indiana University Press, 227-238.
  • Linheira, Jorge (2018). La cultura como reserva india: Treinta y seis años de políticas culturales en Galicia. Madrid: libros.com.
  • Lista, Suso (2014). Salseiros. Ferrol: Embora.
  • Lois, Rubén; Pino, Daniel (2015). A Galicia urbana. Vigo: Xerais.
  • López Carreira, Anselmo (2014). O Miño: Un caudal de historia. Vigo: Xerais.
  • López Pérez, Emilio (2012). A Terra sabe a loita: Testemuño de rebeldía labrega. Santiago de Compostela: Fundación Bautista Álvarez de Estudos Nacionalistas.
  • Lorenzo, Carlos; Ramos, Baldo (2020). No interior do abandono. A Corunha: figurandorecuerdos ediçons.
  • Lorenzo, Carlos; Ramos, Baldo. No interior do abandono. [En liña] [11/2/2022]. <https://vimeo.com/444400200>.
  • Martínez Carneiro, Xosé Luís (coord.) (2000). Antela. A memoria asulagada. Vigo: Xerais.
  • Méndez Ferrín, Xosé Luís (2012). Nós, Galiñeiro. Gondomar: Instituto de Estudos Miñoranos.
  • Mies, Maria; Shiva, Vandana ([2014] 2015). Ecofeminismo. Teoría, crítica y perspectivas. Barcelona: Icaria.
  • Moreno, María Victoria (1973). Os novísimos da poesía galega/Los novísimos de la poesía gallega. Madrid: Akal.
  • Negro, Carlos (2008). Cultivos transxénicos. Gondomar: Instituto de Estudos Miñoranos
  • Negro, Carlos (2001). Far-West. Vigo: Xerais.
  • Novo, Olga (2018). «Zona tigre». Alguén que respira: I Festival de Poesía para Corpo Principal. Santiago de Compostela: Concello, 16-18.
  • Novo, Olga (2018). «Meu pai, un tigre, unha pedra e un peite psicopompo». Luzes 03/10/2018. [En liña] [04/10/2018]. <https://luzes.gal/03/10/2018/ opinion/meu-pai-un-tigre-unha-pedra-e-un-peite-psicopompo/>
  • Nogueira Pereira, María Xesús (2022). «Negar o azul. A poesía do Prestige na literatura galega». Madrygal, 25, en prensa.
  • Otero, Antía (2003). O son da xordeira. A Coruña: Espiral Maior.
  • Pacheco, Alexandra (2021). «Xosé Antón Bocixa Rei, loita e rock and roll no val das Encrobas». Luzes, 92, 80-85.
  • Patiño, Reimundo (1999). Reimundo Patiño: «A explosión dun mundo». Santiago de Compostela: Auditorio de Galicia.
  • Pato, Chus (1996). Nínive. Vigo: Xerais.
  • Pato, Chus (2020). «Os sons dun silabario – O son dunha palabra que nunca escoitei – o son do Stalker». euseino.org. Libros e anotacións sobre literatura e filosofía. [En liña] [11/2/2022]. <https://euseino.org/2020/05/18/unpoema-inedito-de-chus-pato/>.
  • Pato, Chus (2021). «Recital comentado, Sonora y la voz de mujer poetisa». Vigo: Universidade de Vigo, UvigoTv. [En liña] [11/2/2022]. <https://tv.uvigo.es/video/61e0193ba33c0622b257ff88.>.
  • Paül Carril, Valerià (2015). «Que espazos rurais nun país urbano? Dúas aproximacións xeográficas ao rural galego». Rubén C. Lois; Daniel Pino (ed.). A Galicia urbana. Vigo: Xerais, 693-714.
  • Pedrosa Bartolomé, José Manuel (2010). «Ecomitologías». Carmen Flys Junquera; José Manuel Marrero Henríquez; Julia Barella Vigal (ed.). Ecocríticas: Literatura y medio ambiente. Madrid: Iberoamericana/Vervuert, 313-337.
  • Pereiras, Xesús (2003). «Tributos á besta negra». Negra sombra: Intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 150.
  • Pérez Alberti, A. (2000). «Polo regueiro da barca cara a porta do mar». Xosé Luís Martínez Carneiro (coord.). Antela: A memoria asolagada. 2ª ed. Vigo: Xerais, 10-19.
  • Pérez Rei, Mariña (2006). Fanerógama. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro.
  • Pipas, Manolo (2016). «Polas aldeas abandonadas». Vicente Ansola. Aldeas sen voz. Coruña: Editorial Canela, 72-74.
  • Puleo, Alicia (2000). «Luces y sombras del ecofeminismo». Asparkía. Investigació Feminista, 11, 36-45.
  • Puleo, Alicia H. ([2011] 2013). Ecofeminismo para otro mundo posible. 2ª ed. Madrid: Cátedra.
  • Queizán, María Xosé (2003). «¡Como nos doe a ferida do mar!». Negra sombra: Intervención contra a marea negra. Vigo: Federación de Libreiros de Galicia, Espiral Maior e Xerais, 157-158.
  • Ramiro, Teresa (2019). Fundido a negro. Malpica: Caldeirón.
  • Reguera, Arturo (2016). Castrelo de Miño: loita, represión, espolio, desastre ecolóxico, desastre humano. 2ª ed. Revisada. Santiago de Compostela: Meubook.
  • Rei Núñez, Luís (2013). Días que non foron. Vigo: Xerais.
  • Rei Núñez, Luís (2014). Estrela do norte. Pontevedra: Kalandraka.
  • Reimóndez, María (2018). Galicia en bus. Vigo: Xerais.
  • Ribas Álvarez, Alfonso (2008). A concentración parcelaria en Galicia: Unha oportunidade perdida para a transformación das explotacións gandeiras. Noia: Toxosoutos; Pontevedra: Unipro editorial.
  • Rico Boquete, Eduardo (1995). Política forestal e repoboacións en Galicia (1942-1971). Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións e Intercambio Científico, Universidade de Santiago de Compostela.
  • Rico Boquete, Eduardo (2021). «Construción de encoros e empobrecemento rural: As Conchas (Ourense), 1943-1950». Aurora Artiaga Rego; Xesús L. Balboa López; Lourenzo Fernández Prieto; Eduardo Rico Boquete (ed.). Á volta do tempo: Estudos de Historia Contemporánea. Vigo: Xerais, 259-294.
  • Rivadulla, Viki (2022). Atlánticas: Mulleres do mar. Colexio de Fonseca, 24 de xaneiro-25 de marzo. Santiago de Compostela: Universidade.
  • Romaní, Ana (2003). «Do diario». Sempremar: Cultura contra a burla negra. Santiago: Asociación Cultural Benito Soto, 22.
  • Romero, Medos (2012). A ansia do lóstrego. Santiago: Follas Novas.
  • Santiago, Isolda (1998). Berce das estampas. A Coruña: Espiral Maior.
  • Shiva, Vandana (1995). Abrazar la vida: Ecología y desarrollo. Madrid: Horas y Horas.
  • Solla, Calros (2000). Mel de arañas. Pontevedra: Cardeñoso.
  • Solla, Calros (2003). Ras e tritongos: Poesía 1990-2000. Vigo: Cardeñoso.
  • Solla, Calros ([2004] 2010). Cerdedo in the Voyager I. Cangas do Morrazo: Morgante.
  • Solla, Calros (2008). reGaliza e outras chuches. Vigo: Cardeñoso.
  • Solla, Calros (2010). Pan prós crocodilos. Cangas do Morrazo: Barbantesa.
  • Solla, Calros (2011). MazinGZ. Culleredo: Espiral Maior.
  • Solla, Calros (2012). O orgullo do gurgullo. Cangas do Morrazo: Morgante.
  • Souto, Francisco (1998). Fado. Santiago: A. C. Amaía.
  • Souto, Xurxo ([1999] 2021). O retorno dos homes mariños. Vigo: Xerais.
  • Souto, Xurxo ([2001] 2007). Contos da Coruña. Vigo: Xerais.
  • Souto, Xurxo (2016). «Unha canción marabillosa, galega e panteísta». Boletín da Real Academia Galega, 377, 169-177.
  • Taibo, Carlos (2021). Iberia vaciada: Despoblación, decrecimiento, colapso. Madrid: Catarata.
  • Tembrás, Dores (2016). Auga a través. A Coruña: Apiario. Vilalba, I. (2012). «Ecofeminismo: unha nova ollada á realidade rural desde o imaxinario literario galego». G. Sanmartín Rei (coord.). Lingua e Ecoloxía. VIII Xornadas sobre lingua e usos. A Coruña: Servizo de Normalización Lingüística da UDC, 113-128.
  • Villán Prado], Nuria e Morlitam. Imaxinábaa. [En liña] [11/2/2022]. <https:// www.youtube.com/watch?v=BLS7lt0vfZE&t=87s>.
  • Vilán Prado, Nuria (2021). Simún. Santiago: Chan da Pólvora.
  • Xil Xardón, Xabier (2009). Cando menos a derrota. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.
Fonte de datos: Dialnet