A clasificación das variedades dialectais do galego de Ricardo Carvalho Calero

  1. Dubert-García, Francisco 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela. Instituto da Lingua Galega.
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Año de publicación: 2021

Número: 24

Páginas: 69-80

Tipo: Artículo

DOI: 10.5209/MADR.80234 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Resumen

Resumen. En este trabajo pretendo analizar la obra dialectológica de Ricardo Carvalho Calero; en concreto, me voy a centrar en su propuesta de clasificación de las variedades dialectales del gallego. Para eso, presentaré, en primer lugar, su visión del gallego como una lengua unitaria: aunque presenta variación dialectal, no contiene dialectos en su interior, sino entidades que él denomina modalidades. En segundo lugar, prestaré especial atención a cómo elaboró su clasificación, a sus presupuestos teóricos y describiré la propuesta en sí misma. También analizaré algunas de las críticas que otros autores han realizado sobre aquella. El análisis sobre este último aspecto no tiene un mero valor historiográfico local, sino que oculta importantes cuestiones teóricas previas a la realización de las investigaciones dialectales. Finalmente, concluyo que, a pesar de la poca información con que don Ricardo contaba, su organización de las hablas gallegas estaba bien fundamentada y sigue mereciendo nuestro respecto.

Referencias bibliográficas

  • Alonso Montero, Xesús (1969): O que compre saber da lingua galega. Buenos Aires: Editorial Alborada.
  • Alonso Pintos, Serafín (2000): “O ideal de lingua na Gramática de Carballo Calero”, Grial 147, pp. 461-474.
  • ALPI 1962 = Atlas Lingüístico de la Península Ibérica I. Fonética, I. Madrid: Consejo Superior de Inve-stigaciones Científicas.
  • Álvarez, Rosario (2003): “A gramática galega”, en Henrique Monteagudo e Xan M. Bouzada (eds.): O proce¬so de normalización do idioma galego 1980-2000. Volume III. Elaboración e difusión da lingua. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 131-163, DOI: https://doi.org/10.1558/sols.v6i2.305.
  • Álvarez, Rosario(2011): “A gramática galega no século XX. O contributo de Carvalho Calero”, en Carlos Caeta¬no Biscainho Fernandes e Xosé Manuel Sánchez Rei (eds.): Ricardo Carvalho Calero: ciencia, li-teratura e nación. A Coruña: Universidade da Coruña, pp. 13-29, DOI: https://doi.org/10.17979/ spudc.9788497497718.013.
  • Badía Margarit, Antonio (1951): Gramática histórica catalana. Barcelona: Noguer.
  • Carballo Calero, Ricardo (1966): Gramática elemental del gallego común, primera edición. Vigo: Galaxia.
  • Carballo Calero, Ricardo (1968): “O galego na Universidade”, en O porvir da lingua galega. Lugo: Círculo de las Artes / Instituto de Estudios, pp. 39-46.
  • Carballo Calero, Ricardo(1969): “Sobre os dialectos do galego”, Grial 23, pp. 1-15.
  • Carballo Calero, Ricardo (1978): “Sobre dialectoloxía do galego”, Grial 61, pp. 348-353.
  • Carballo Calero, Ricardo (1979): Gramática elemental del gallego común, séptima edición. Vigo: Galaxia.
  • Cintra, Luis F. Lindley (1971): “Nova proposta de classificação dos dialectos galego-portugueses”, Boletim de Filologia 22, pp. 81-116.
  • Coseriu, Eugenio (1981): “Los conceptos de «dialecto», «nivel» y «estilo de lengua» y el sentido propio de la dialectología”, Lingüística Española Actual 3, pp. 1-32.
  • Coseriu, Eugenio (1985 [1956]): “La geografía lingüística”, en El hombre y su lenguaje. Madrid: Gredos: pp. 103-158.
  • Dubert-García, Francisco (1995): “Algúns fenómenos morfolóxicos do galego de Santiago”, Cadernos de lingua 11, pp. 71-101.
  • Dubert-García, Francisco (2000): “Sons e letras nas gramáticas clásicas do galego”, en José Luís Rodríguez (ed.): Estudos dedicados a Ricardo Carvalho Calero. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compo¬stela / Parlamento de Galicia, t. 1, pp. 463-476.
  • Dubert-García, Francisco(2020a): “O galego, unha lingua sen dialectos: olladas sociais e lingüísticas sobre a variación dialectal”, Estudios románicos 29, pp. 147-163, DOI: https://doi.org/10.6018/ER.402591.
  • Dubert-García, Francisco (2020b): “Algunhas notas sobre a Gramática elemental del gallego común”, en Francisco Cidrás (ed.): Ricardo Carvalho Calero. As formas do compromiso. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, pp. 255-281.
  • Dubert-García, Francisco (2021): “Lo que el ALPI le ofrecía a la lingüística gallega en 1962”, Dialectologia 9 (Special issue), pp. 39-67, DOI: https://dx.doi.org/10.1344/dialectologia2021.2021.3.
  • Fernández Rei, Francisco (1982): “Bloques e áreas lingüísticas do galego moderno”, Grial 77, pp. 257-296.
  • Fernández Rei, Francisco (1985a): “Áreas lingüísticas do galego actual”, en Aina Moll (ed.): Actes. XVIe Congrès Interna-cional de Lingüística i Filologia Romàniques (Palma de Mallorca, 1980). Palma de Mallorca: Moll, vol. 2, pp. 485-498.
  • Fernández Rei, Francisco(1985b): “Variedades dialectales del gallego”, Revista de Filología Románica 3, pp. 85-99.
  • Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
  • Fernández Rei, Francisco (1994): “Áreas lingüísticas do galego”, en Günter Holtus, Michael Metzeltin e Christian Schmit (eds.): Lexikon der Romanistischen Linguistik. Tübingen: Niemeyer, VI/2, pp. 98-110.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2018): “Novas achegas ao debate gramatical na Academia Galega na década de 60 da anterior centuria”, Estudos de Lingüística Galega 10, pp. 55-72.
  • García de Diego, Vicente (1909): Elementos de gramática histórica gallega (fonética-morfología). Burgos: Hijos de Santiago Rodríguez.
  • González González, Manuel (2020): “A Gramática elemental del gallego común e a creación da cátedra de galego na USC, dúas referencias na historia do galego do séc. XX”, en Anxo Tarrío e Armando Re-queixo (eds.): Estudos arredor de Ricardo Carvalho Calero. Cadernos Ramón Piñeiro XL. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro, pp. 117-136.
  • Henríquez Salido, Maria do Carmo (1999): “As ‘rectificaçons’ nas ediçons da Gramática do Professor Ricardo Carvalho Calero”, en Maria do Carmo Henríquez Salido e Miguel Ángel Esparza Torres (eds.): Estudios de historiografía lingüística hispánica ofrecidos a Hans-Josef Niederehe. Vigo: Universidade de Vigo, pp. 73-96.
  • Labov, William (1983 [1972]): Sociolinguistic patterns, Philadelphia: University of Pennsylvania Press [citado pola tradución española: Modelos sociolingüísticos, Madrid: Cátedra, 1983].
  • Llera Ramo, Francisco José e Pablo San Martín Antuña (2003): II estudio sociolingüístico de Asturias. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.
  • Mariño Paz, Ramón (2002): “A obra lingüística de Carvalho Calero”, en Teresa López e Francisco Salinas (eds.): Actas do Simposio Ricardo Carvalho Calero, Mermoria do século. A Coruña: Universidade da Coruña, pp. 67-106.
  • Porzig, Walter (1969 [1950]): Das Wunder der Sprache. Probleme, Methoden und Ergebnisse der mod-ernen Sprachwissenschaft. Berna: A. Francke AG. Verlag [citado pola tradución española: El mundo maravilloso del lenguaje. Madrid: Gredos, 1969].
  • Regueira, Xosé Luís (1996): “Os estudos de lingüística galega”, en Ramón Lorenzo e Rosario Álvarez (coords.): Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, pp. 47-67.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2005): “Trazos xerais da tradición gramatical galega”, Revista Galega de Fi-loloxía 6, pp. 93-121, DOI: https://doi.org/10.17979/rgf.2005.6.0.5317.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2008): “Algunhas observacións sobre a Gramática elemental del gallego común de Ricardo Car¬valho Calero”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos 11, pp. 101-112, https://revistas.ucm.es/index. php/MADR/article/view/MADR0808110101A.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (2011): Lingua galega e variación dialectal. Ames: Laiovento.
  • Santamarina, Antón (1982a): “Gramática”, en Gran Enciclopedia Gallega. Santiago de Compostela / Gi¬jón: Silverio Cañada, t. XVI, pp. 191-195.
  • Santamarina, Antón (1982b): “Dialectoloxía galega: historia e resultados”, en Dieter Kremer e Ramón Lorenzo (eds.): Tradición, actualidade e futuro do galego: Actas do Coloquio de Tréveris. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, pp. 153-187.
  • Sousa, Xulio (2020): “From regional dialects to the standard: Measuring linguistic distance”, Languages 5/1, 4 (Special Issue. Contemporary Perspectives in Geolinguistics and Dialectology), DOI: https:// www.mdpi.com/2226-471X/5/1/4.
  • Zamora Vicente, Alonso (1986 [1953]): “De geografía dialectal: -ao, -án en gallego”, Nueva Revista de Filología Hispánica 7, pp. 73-80 [citado pola edición de Estudios de dialectología hispánica. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 1986, pp. 27-34, https://doi.org/10.24201/nrfh.v7i1/2.297.