Modelando xeograficamente a nación. O recurso á razón cartográfica para situar Galiza no mapa europeo

  1. Rubén C. Lois González 1
  2. Breixo Martíns Rodal 2
  3. Juan M. Trillo Santamaría 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

  2. 2 Fundación CEER
Journal:
Tempo exterior

ISSN: 1579-6582

Year of publication: 2020

Issue: 41

Pages: 63-78

Type: Article

More publications in: Tempo exterior

Abstract

The very idea of nation, originated on the 18th-19th centuries, requires a series of elements to be legitimized. Undoubtedly, the territory is a key element, as a nation as a group of people who share a language, a history, a culture, yearns to settle on its own territory. This should be mapped, so that the nation is modeled and represented on a plane and can thus be located on the map. Galicia, as a nation within the European framework, is inserted in this movement; in this regard, Geography, thanks to the Xeración Nós –and, in particular, Otero Pedrayo–, plays a fundamental role for the scientific study and representation of the territory. At the same time, to be located on the European map, beyond the cartographic reason –the Fontan’s map in mind–, it is essential to participate in international organizations, as was done by Plácido Castro already in the 1930s. Over time, the representation of Galicia moved towards a strong link with the North of Portugal and the Atlantic regions, so that the nation can be modeled together with Portuguese as the reference for integration, through the Galicia-North of Portugal Euroregion, and with the Atlantic Arc macroregion.

Bibliographic References

  • ANDERSON, B. (1996). Imagined communities: reflections on the origins and spread of nationalism. London: Verso.
  • AVENDAÑO, J. (1846). Manual completo de instrucción primaria, elemental y superior. Madrid: José González y Compañía.
  • BERAMENDI, J. (2007). De provincia á nación. Vigo: Galaxia.
  • BRANCH, J. (2014). The Cartographic State. Cambridge: Cambridge University Press.
  • CAPEL SÁEZ, H., SOLÉ, J. e URTEAGA, L. (1988). El libro de Geografía en España (1800- 1939). Barcelona: Ed. Universitat Barcelona.
  • CASTELAO, A. R. (1944). Sempre en Galiza. Buenos Aires: Artes Gráf. Bartolomé U.
  • CASTELLS, M. (2003). La era de la información. El poder de la identidad. Madrid: Alianza Editorial.
  • CASTRO, P. (1932). Arredor do noso universalismo. A Nosa Terra, 25 de xullo de 1932.
  • CASTRO, P. (1933). La política exterior de Galicia. El Pueblo Gallego, 4 de agosto de 1933.
  • CASTRO, P. (2011). Irlanda en Plácido Castro. Redondela: IGADI.
  • COMISIÓN EUROPEA (1994a). Europa 2000+. Cooperación para la ordenación del territorio europeo. Luxemburgo: Comisión Europea.
  • COMISIÓN EUROPEA (1994b). Estudio prospectivo de las regiones atlánticas. Luxemburgo: Comisión Europea.
  • ESPON (2013). Territorial Dimensions of the Europe 2020 Strategy. Luxembourg: European Union e ESPON.
  • EURORREXIÓN GALICIA-NORTE DE PORTUGAL E EIXO ATLÁNTICO (2004). Galicia, Norte de Portugal: dúas rexións. Unha eurorrexión, construíndo a Europa dos cidadáns. Santiago de Compostela: Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal e Eixo Atlántico.
  • FARINELLI, F. (2009). La crisi della ragione cartografica. Turin: Einaudi.
  • FARINELLI, F. (2016). L´invenció de la terra. Barcelona: Societat Catalana de Geografia.
  • FERNÁNDEZ PÉREZ-SANJULIÁN, C. (2003). A construción nacional no discurso literario de Ramón Otero Pedrayo. Vigo: A Nosa Terra.
  • FOUCAULT, M. (1966). Les mots et les choses. Une archeologie des sciences humaines. Paris: Gallimard.
  • GARCÍA ÁLVAREZ, J. (2003). Territorio y Nacionalismo. La construcción geográfica de la identidad gallega. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
  • GELLNER, E. (1983). Nations and Nationalism. Oxford: Blackwell.
  • GONZÁLEZ MARIÑAS, P. (1994). Territorio e identidade: Galicia como espacio administrativo. As grandes “cuestións históricas” e a súa proxección actual. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
  • GRILO, M. (ed.) (1876). Atlas geográfico de España con noticias históricas de sus provincias. Los mapas de las cinco partes del globo. Nociones elementales de geografía. Madrid: Ed. M. Grilo.
  • HOBSBAWN, E. (1975). The Age of Capital, 1848-1875. London: Weidenfeld and Niciolson.
  • LETRONNE, M. (1841). Curso completo de geografía universal antigua y moderna. Madrid: Librería de la señora viuda de Calleja é hijos.
  • LOIS, R. C. (2020). Plácido Castro e o universarlismo. En Ríos, X. (coord.). Vocacións e ideais de Plácido Castro. Santiago de Compostela: Museo do Pobo Galego, pp. 81-94.
  • LOIS, R. C. e TRILLO, J. M. (2017). O fundamento de Galicia como territorio nacional: o labor do Seminario de Estudos Galegos e a figura de Ramón Otero Pedrayo. En Diéguez, U. B. et al (eds.). Refacer Galiza: as Irmandades da Fala, 1916-1931. Santiago de Compostela: Museo do Pobo Galego/Xunta de Galicia, pp. 527-543.
  • LOIS, R. C. e PAÜL, V. (2016). La mutante lectura geográfica de las montañas gallegas: de su «dificultad de estudio» a «periferia en muy acusada crisis». En Fernando et al. (eds.). Paisaje, cultura territorial y vivencia de la Geografía. Sant Vicent del Raspeig: U. d’Alacant, pp. 213-247.
  • LOIS, R. C. (2015). Apuntamentos para o estudo xeográfico (nacional) de Galiza, en U.-B. Diéguez (coord.). Reflexións arredor de Galiza para o debate. Santiago de Compostela: Fundación Moncho Reboiras, pp. 9-37.
  • LOIS, R. C. e LÓPEZ SILVESTRE, F. (2007). From political construct to tourist souvenirbuilding the “National” landscape through advertising in Galicia (Spain). Social Geography & Social Geography Discussions, 3: 237-272.
  • LÓPEZ DE AMARANTE, J. (1862 [ed. 1876]). Programa de la asignatura de Nociones de la Geografía, con el epítome de las lecciones. Para los alumnos del instituto de segunda enseñanza de Santiago. Santiago de Compostela: Establecimiento Tipográfico de Manuel Mirás y Álvarez.
  • MAZARREDO, R. (1879). Geografía militar de España y Portugal e islas adyacentes. Madrid: Imprenta Nacional.
  • MÉNDEZ MARTÍNEZ, G. (1990). Domingo Fontán (1788-1866) e a cartografía galega do século XIX. Ingenium, 2, 9-21.
  • MÉNDEZ MARTÍNEZ, G. (2000). Cartografía de Galicia (Séculos XVI ó XIX). Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións e Intercambio Científico da Universidade de Compostela.
  • MURGUÍA, M. (1865-1891). Historia de Galicia. Tomos I-IV. Lugo e A Coruña: Imp. Soto Freire; Martínez Salazar.
  • OTERO PEDRAYO, R. (1926). Síntese xeográfica de Galicia. A Coruña: Lar.
  • OTERO PEDRAYO, R. (1928). Paisajes y problemas de Galicia. Madrid: Compañía Iberoamericana de Publicaciones.
  • OTERO PEDRAYO, R. (1929). Pelerinaxes. A Coruña: Nós.
  • OTERO PEDRAYO, R. (1982). Ensaio histórico sobre a Cultura Galega. Vigo: Galaxia 1982. Orixinal en castelán de 1933.
  • PEREDA, F. e MARÍAS, F. (2002). El atlas del rey planeta. La “descripción de España y de las costas y puertos de sus reinos de Pedro Teixeira (1634)”. Hondarribia: Editorial Nerea S.A.
  • RÍOS, X. (1992). Galicia e a sociedade das nacións. Vigo: Galaxia.
  • RÍOS, X. (1997). Plácido Castro. Vigo: Ir Indo.
  • RISCO, V. (1920). Teoría do nacionalismo galego. Ourense: La Región.
  • RUDÉ, G. (1964). Revolucionary Europe, 1783-1815. London: Wm. Collins and Sons.
  • TRILLO, J. M. e GARCIA, J. C. (2015): Galicia-Minho: el cuestionamiento de una frontera. Debates en el discurso geográfico ibérico. Revista de Historiografía, 23: 159-189.
  • TRILLO, J. M. e LOIS, R. C. (2016). Comentario. La visión de Galicia de Plácido Castro: la relación entre la (geo)política interna y la externa. Geopolítica(s). Revista de estudios sobre espacio y poder, 7(2): 309-317.
  • URTEAGA, L. e NADAL, F. (2001). Las series del mapa topográfico de España a escala 1:50.000. Madrid: Ministerio de Fomento.
  • VICETTO, B. (1865). Historia de Galicia. Ferrol: Est. Tip. Texonera.
  • VILLARES, R. (2017). Identidade e Afectos Patrios. Vigo: Galaxia.
  • VILLARES, R. (2020). Galicia, una nación entre dos mundos. Barcelona: Pasado & Presente.
  • XUNTA DE GALICIA (2004). Libro Branco da Acción Exterior de Galicia. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.