"Ad populandum"toponímia e repovoamento no sul da Galiza alto-medieval

  1. Martínez Lema, Paulo 1
  1. 1 Instituto da Lingua Galega. Universidade de Santiago de Compostela
Revista:
Revista de filología románica

ISSN: 0212-999X 1988-2815

Ano de publicación: 2018

Número: 35

Páxinas: 141-165

Tipo: Artigo

DOI: 10.5209/RFRM.61690 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Revista de filología románica

Resumo

In this paper we propose the analysis of some Galician and Portuguese toponyms based on medieval demonyms which, in turn, refer to different Galician terras and commissos and which, therefore, clarify some questions related to the colonization process of the land on the south side of the River Minho in the 9th and 10th centuries.

Referencias bibliográficas

  • Álvarez Pérez, Xosé Afonso; Varela Martínez, Xacinta; Santamarina Fernández, Antón (2006): “Permanencia de léxico antigo no galego actual: o caso de quiroga”, en Lingua e territorio, Rosario Álvarez; Francisco Dubert; Xulio Sousa Fernández (eds.), pp. 257- 307. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega.
  • Alves, Adalberto (2013): Dicionário de Arabismos da Língua Portuguesa. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.
  • Ares Vázquez, Nicandro (2007): “Toponimia do concello do Corgo”. Lvcensia XVII / 34: 37-62.
  • Autor (no prelo): “Toponímia e fonética histórica no domínio galego-português: notas para uma linha de trabalho”. Estudis Romànics.
  • Baliñas, Carlos (1994): “La reconquista gallega del Norte de Portugal: una reaproximación”, en For Derek W. Lomax in Memoriam, Trevor J. Dadson; R. J. Oakley; P. A. Odber de Baubeta (eds.), pp. 17-31. Lewiston: The Edwin Mellen Press.
  • Baliñas, Carlos (1998): Gallegos del año mil. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.
  • Bascuas, Edelmiro (2006): Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia. Sada: Ediciós do Castro.
  • Bascuas, Edelmiro (2014): Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega. Vigo: Uni¬versidade de Vigo.
  • CAr = Souto Cabo, José António (2011): “A cessão do mosteiro de Armeses à condessa Dª Sancha Fernandes (1222). Intersecções escriturais no primeiro documento romance da Galiza”. Revista Galega de Filoloxía 12: 217-243.
  • Carvalho da Costa, António (1706-1712): Corografia Portugueza e descripçam topografica do famoso reyno de Portugal. Lisboa: Valentim da Costa Deslandes.
  • Catalán, Diego (1958): “Hacia un atlas toponímico del diminutivo -inu en la toponimia his¬pano-románica”. Boletim de Filologia 17: 257-292.
  • CBF = Durand, Robert (1971): Le Cartulaire Baio-Ferrado du monastère de Grijó (XIe-XIIIe siècles). Paris: Fundação Calouste Gulbenkian / Centro Cultural Português.
  • CMF = Marques, José (2016): O cartulário do mosteiro de Fiães (Vol. 1 - Introdução, trans¬crição, índices. Vol. 2 - Facsímile), Melgaço, Câmara Municipal de Melgaço.
  • Costas González, Xosé-Henrique (2016): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega. Vigo: Universidade de Vigo.
  • Cunha Serra, Pedro (1967): Contribuição topo-antroponímica para o estudo do povoamento do Noroeste peninsular. Lisboa: Centro de Estudos Filológicos.
  • DCECH = Coromines, Joan; Pascual, José Antonio (1980-1991): Diccionario crítico etimo¬lógico castellano e hispánico. Madrid: Gredos.
  • DEPA = Floriano Cumbreño, Antonio (1949-1951): Diplomática española del periodo astur. Uviéu: Diputación Provincial de Oviedo.
  • DGP = Souto Cabo, José António (2008): Documentos galego-portugueses dos sécs. XII e XIII. A Coruña: Universidade da Coruña.
  • Dias, Maria Alice Borba Lopes (1982): Ilha Terceira. Estudo de linguagem e etnografia. Angra do Heroísmo: Secretaria Regional de Educação e Cultura / Direcção Regional dos Assuntos Culturais.
  • DOELP = Machado, José Pedro (1993): Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Por¬tuguesa. Lisboa: Livros Horizonte.
  • Durany Castrillo, Mercedes et al. (2011): “A Terra da Limia na Idade Media”. Lethes 10: 160-179.
  • Fernandes, Armando de Almeida (1968): Notas às origens portugalenses (sécs. V-XII). Sepa¬rata de O Tripeiro, série VI, anos VII-VIII.
  • Fernandes, Armando de Almeida (1999): Toponímia portuguesa. Exame a um dicionário. Arouca: Associação para a Defesa da Cultura Arouquense / Câmara Municipal de Tarou¬ca.
  • Fernandes, Armando de Almeida (2001): Toponímia de Ponte de Lima (2 volumes). Ponte de Lima: Câmara Municipal de Ponte de Lim0061
  • Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
  • Fernández Rodríguez, Manuel (1960): “La terra medieval de Taraes”. Cuadernos de Estu¬dios Gallegos XV / 45: 5-14.
  • Fernández Rodríguez, Manuel (2004): Toronium: aproximación a la historia de una tierra medieval. Santiago de Compostela: Instituto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento” / Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
  • GDLP = Morales Silva, António de (1949-1959): Grande dicionário da língua portuguesa (1789). 10ª edição, revisada, corrigida, muito aumentada e actualizada segundo as re¬gras do Acordo Ortográfico Luso-Brasileiro de 10 de agosto de 1945. Lisboa: Confluên¬cia.
  • HSISC = López Ferreiro, Antonio (1898-1909): Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santia¬go. Santiago de Compostela: Imp. y Enc. del Seminario Conciliar Central.
  • Inq1258 = Portvgaliae Monvmenta Historica. A Saecvlo Octavo Post Christvm Vsque Ad Qvintvmdecimvm Ivssv Academiae Scientiarvm Olisiponensis Edita – Inquisitiones. Lis¬boa: Academia das Ciências.
  • Inq1288 = Sottomayor-Pizarro, José Augusto de (ed.): Portvgaliae Monvmenta Historica. A Saecvlo Octavo Post Christvm Vsque Ad Qvintvmdecimvm Ivssv Academiae Scientiarvm Olisiponensis Edita. Inqvisitiones – Inquirições Gerais de D. Dinis de 1288. Sentenças de 1290 e execuções de 1291. Lisboa: Imprensa Nacional - Casa da Moeda / Academia das Ciências de Lisboa.
  • LCFA = Sáez Sánchez, Carlos; González de la Peña, María del Val (2005): La Coruña. Fondo antiguo (788-1065). Universidad de Alcalá: Servicio de Publicaciones.
  • López Alsina, Fernando (1988): La ciudad de Santiago de Compostela en la Alta Edad Me¬dia. Santiago de Compostela: Concello de Santiago de Compostela / Centro de Estudios Jacobeos / Museo Nacional de las Peregrinaciones.
  • LPCoi = Rodrigues, Manuel Augusto; Costa, Avelino de Jesus da (1999): Livro Preto. Car¬tulário da Sé de Coimbra. Coimbra: Arquivo da Universidade de Coimbra.
  • Méndez, Luz; Navaza, Gonzalo (2002): “Xentilicios e nomes persoais na toponimia de Chan¬tada”, A lingua galega, historia e actualidade. Acta do I Congreso Internacional (San¬tiago de Compostela, 16-20 de setembro de 1996), Rosario Álvarez Blanco / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), vol. III, pp. 523-532. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega.
  • Muñiz López, Iván (2007): “San Rosendo y su familia: bases de poder de la aristocracia as¬turleonesa en la Asturias de los siglos IX y X”. Territorio, sociedad y poder 2: 221-264.
  • Navaza, Gonzalo (2006): Fitotoponimia galega. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.
  • PMH = Portvgaliae Monvmenta Historica. A Saecvlo Octavo Post Christvm Vsque Ad Qvin¬tvmdecimvm Ivssv Academiae Scientiarvm Olisiponensis Edita – Diplomata et Chartae, Lisboa, Academia das Ciências, 1867.
  • SCR = Lucas Álvarez, Manuel; Lucas Domínguez, Pedro (1996): El monasterio de San Clo¬dio do Ribeiro en la Edad Media: estudio y documentos. Sada (A Coruña): Ediciós do Castro.
  • Silva, Maria Bértila de Andrade (1944): Falares da Região de Tondela. Contribuição para o estudo da linguagem da Beira-Baixa. Dissertação de licenciatura. Universidade de Lis¬boa.
  • Silveira, Joaquim de (1935): “Toponímia portuguesa (esboços)”. Revista Lusitana XXXIII / 1-4: 233-268.
  • SMO = Romaní Martínez, Miguel (1989): Colección diplomática do mosteiro cisterciense de Santa María de Oseira (Ourense). Santiago de Compostela: Tórculo.
  • SMP = Fernández de Viana y Vieites, José Ignacio (1995): Colección diplomática del monas¬terio de Santa María de Pantón. Lugo: Deputación Provincial de Lugo.
  • Soares, Torquato de Sousa (1981): “Despovoamento e repovoamento do Norte de Portugal nos sécs. VIII ao XI”, Revista Portuguesa de História, 19, 1-13.
  • SOUSA, José Alexandre Ribeiro de (2016): In finibus Gallecie. A Reconquista no actual território português. O contexto de um processo dinâmico (868-1064). Dissertação de mestrado. Lisboa: Universidade de Lisboa.
  • SSCh = Fernández de Viana y Vieites, José Ignacio (1968): “Los dos primeros documentos del monasterio de San Salvador de Chantada”. Compostellanum XIII / 2: 339-352.
  • SVP = Lucas Álvarez, Manuel; Lucas Domínguez, Pedro (1996): El priorato benedictino de San Vicenzo de Pombeiro y su colección diplomática en la Edad Media. Sada (A Coruña): Ediciós do Castro.
  • ToA = Lucas Álvarez, Manuel (1998): Tumbo A de la Catedral de Santiago. Santiago de Compostela: Cabido da S. A. M. I. Catedral / Seminario de Estudos Galegos.
  • TTo = Pérez Rodríguez, Francisco Javier (2004): Os documentos do Tombo de Toxos Outos. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.
  • VFD = Ferro Couselo, Xesús (1967): A vida e a fala dos devanceiros. Escolma de documen¬tos en galego dos sécs. XIII ao XVI. Vigo: Galaxia.