Alén da Serra. O fenómeno tumular na Península do Barbanza a través dos SIX e a estatística espacial.

  1. Bustelo Abuín, Julián 1
  2. Rodríguez Rellán, Carlos 2
  3. Fábregas Valcarce, Ramón 1
  4. Barbeito Pose, Victor 3
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

  2. 2 Unniversidade de Santiago de Compostela
  3. 3 Centro Arqueolóxico do Barbanza
Revista:
Gallaecia: revista de arqueoloxía e antigüidade

ISSN: 0211-8653

Ano de publicación: 2017

Número: 36

Páxinas: 53-72

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/GALL.36.5095 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Gallaecia: revista de arqueoloxía e antigüidade

Resumo

O fenómeno tumular, é un dos temas máis tratados nos estudos da Prehistoria do Noroeste Ibérico, e concretamente da Península do Barbanza. A devandita cuestión está condicionada aínda a día de hoxe por toda unha serie de interrogantes que se van mantendo no tempo, a pesar desa produción historiográfica. Para contribuír modestamente a resolver algunha delas, levamos a cabo unha análise da distribución espacial dos túmulos da área de estudo, comparando as súas características, mediante o uso conxunto de Sistemas de Información Xeográfica (fundamentalmente GRASS GIS) e de ferramentas estatísticas (R). Os resultados amosan que a distribución dos túmulos na Península do Barbanza está moi condicionada polas fortes encostas da Serra, e que estes están ubicados en espazos abertos, pero en puntos en puntos non especialmente prominentes.

Referencias bibliográficas

  • AGRAFOJO PÉREZ, X. 1986. Prehistoria e arqueoloxía da Terra da Barbanza, Noia.
  • BADELEY, A.; TURNER, R. 2005. “Spatstat: an R package for analyzing spatial point patterns”, Journal of Statistical Software, 12, 8, pp. 1-42. https://doi.org/10.18637/jss.v012.i06
  • BELLO DIÉGUEZ, J.M.; CRIADO BOADO, F.; VÁZQUEZ VARELA, J.M. 1981. “Megalitismo y medio físico en el Noroeste de la Península Ibérica: Estado de la cuestión y perspectivas”, Zephyrus, 34-35. pp. 109-118.
  • BIVAND, R. 2015. rgrass7: Interface Between GRASS 7 Geographical Information System and R. R package versión 0.1-0.
  • BIVAND, R.; LEWIN-KOH, N. 2015. maptools: tools for reading and handing spatial objects. R package version 0.8-36.
  • CARRERO PAZOS, M. 2015a. “Sobre geografía y espacio funerario megalítico en Galicia. Aproximación a sú interpretación”, Férvedes, 8. pp. 153-161.-2015b.
  • “Definiendo nuevas herramientas para la detección de túmulos megalíticos en Galicia: El uso de la tecnología LiDAR”. En R. Cordeiro Macelle, A. Vázquez Martínez (Eds.), Estudos de Prehistoria, Arqueoloxía e Historia antiga. Achega dos novos investigadores. Santiago de Compostela, pp. 19-30.
  • CARRERO PAZOS, M-2017. El fenómeno tumular y megalítico en Galicia. Aportaciones desde los Sistemas de Información Geográfica y la estadística espacial para el estudio de los patrones de localización, Tese de Doutoramento inédita, Universidade de Santiago de Compostela.
  • CARRERO PAZOS, M -2018. “Beyond the scale. Building formal approaches for de study of spatial patterns in Galician moundscapes ( NW Iberian Peninsula)”, Journal of Archaeological Science: Reports, 19, pp. 538-551. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2018.03.026
  • CARRERO PAZOS, M.; RODRÍGUEZ CASAL. A. 2015. “Definiendo patrones de emplazamiento del Megalitismo gallego: la necrópolis del Monte de Santa Mariña como modelo”. En A. A. Rodríguez Casal, R. Blanco Chao (Eds.), Sistemas de Información Geográfica, gestión del territorio y conocimiento histórico. Santiago de Compostela, pp. 299-321.
  • CRIADO BOADO, F. 1988a. Contribución as estudio de las relaciones entre las comunidades megalíticas del noroeste peninsular y su medio natural: implicaciones socio-económicas, Tese de Doutoramento inédita, Universidade de Santiago de Compostela.
  • CRIADO BOADO, F-1988b. “Mámoas y rozas: panorámica general sobre la distribución de los túmulos megalíticos gallegos”, Trabajos de Antropologíae Etnología, 18, pp. 151-160.
  • CRIADO BOADO, F -1993. “Espacio monumental y paisajes prehistóricos en Galicia”. En J. C. Bermejo Barrera (Ed.), Concepcións espaciais e estratéxias territoriais na historia de Galicia. Santiago de Compostela, pp. 23-54.
  • CRIADO BOADO, F.; GRAJAL BLANCO, M. 1981. “Relación entre la distribución de mámoas y medio físico de la zona de Sobrado-Curtis”, Brigantium, 2, pp. 7-26.
  • CRIADO BOADO, F.; RODRÍGUEZ CASAL, A. A. 1983. “Megalitismo e medio xeolóxico nas comarcas de Xallas e Melide (Galiza)”. En VV.AA. (Eds.), Actas del II Seminario de Arqueología del noroeste: Santiago de Compostela, 1980. Madrid, pp. 59-84.
  • CRIADO BOADO, F.; AIRA RODRÍGUEZ, M.J.; DÍAZ-FIERROS VIQUEIRA, F. 1986. La construcción del paisaje: megalitismo y ecología. Sierra de Barbanza, Santiago de Compostela.
  • CRIADO BOADO, F.; FÁBREGAS VALCARCE, R.; VAQUERO LASTRES, X. 1990. “Concentraciones de túmulos y vías naturales de acceso al interior de Galicia”, Portugalia, 11-12, pp. 27-38.
  • CRIADO BOADO, F.; VAQUERO LASTRES, J. 1993. “Monumentos, nudos en el pañuelo. Megalitos, nudos en el espacio: Análisis del emplazamiento de los monumentos tumulares gallegos”, Espacio, Tiempo y Forma, 6, pp. 205-248.
  • CRIADO BOADO, F.; VILLOCH VÁZQUEZ, V. 1998. “La monumentalización del paisaje: percepción y sentido original en el megalitismo de la Sierra de Barbanza (Galicia)”, Trabajos de Prehistoria, 55, 1, pp. 63-80.
  • EGUILETA FRANCO, J.M. 1995. “El volumen de los monumentos megalíticos: aportación a los patrones de emplazamiento en la comarca de a Baixa Limia (Ourense, Galicia)”, Boletín del Seminario de Estudios de Arte y Arquitectura, 56, pp. 9-30.
  • FÁBREGAS VALCARCE, R.; DE LA FUENTE ANDRÉS, F. 1984. “Os Campiños. Leiro”, Arqueología, 83, pp. 221-222.
  • FILGUEIRAS REY, A.; RODRÍGUEZ FERNÁNDEZ, T. 1994. “Túmulos y petroglifos. La construcción de un espacio funerario. Aproximación a sus implicaciones simbólicas. Estudio de la Galicia centro-oriental: Samos y Sarria”, Espacio, Tiempo y Forma, 7, pp. 211-253.
  • HOFIERKA, J.; HULD, T.; CEBECAUER, T.; SURI, M. 2007. “Open source solar radiation tolls for environmental and renewable energy applications”, International Symposium on Environmental Software Systems, Praga.
  • ILLIAN, J.; PENTTINEN, A.; STOYAN, H.; STOYAN, D. 2008. Statistical analysis and modeling of spatial point patterns.
  • LLOBERA, M. 2001. “Building past landscape peception with GIS: understanding topographic prominence”, Journal of Archaeological Science, 28, pp. 1005-1014. https://doi.org/10.1006/jasc.2001.0720
  • LLOBERA, M -2006. “What tou see is what you get? Genesis and hierarchy in visualscapes”. En T. L. Evans, P. Daly (Eds.), Digital Archaeology. Bridging method and theory. Oxford, pp. 132-151.
  • LLOBERA, M-2007. “Reconstructing visual landscapes”, World Archaeology, 39, 1, pp. 51-69.
  • LLOBERA, M -2015. “Working the Digital: Some thoughts from Landscape Archaeology”. En R. Chapman, A. Wylie (Eds.), Material Evidence: Learning froom Archaeological Practice. Abingdon, pp. 173-188.
  • LÓPEZ CUEVILLAS, F.; BOUZA BREY, F. 1928. Prehistoria e folklore da Barbanza, A Coruña.
  • PEBESMA, E.; BIVAND, R. S.; GOMEZ-RUBIO, V. 2013. Applied spatial data analysis with R, Nova York.
  • RODRÍGUEZ RELLÁN, C.; FÁBREGAS VALCARCE, R. 2015. “Arte rupestre galaica: unha achega dende a estatística espacial e os SIX”, Sémata, Ciencias Sociais e Humanidades, 27, pp. 323-348.
  • RODRÍGUEZ RELLÁN, C; FÁBREGAS VALCARCE, R. (en prensa). “Monuments on the move. Assesing megaliths interaction with the NW Iberian landscapes”. En M. Hinz (Ed.), Megaliths, Societies and Landscapes: Early Monumentality and Social Differentiation in Neolithic Europe. Alemaña.
  • THOMAS, J. 2044. Archaeology and Modernity, Londres.
  • TILLEY, C. 2004. The materiality of stone, Londres.
  • VILLOCH VÁZQUEZ, V. 2000. La configuración social del espacio entre las sociedades constructoras de túmulos en Galicia: estudios de emplazamiento tumular, Tese de Doutoramento Inédita, Universidade de Santiago de Compostela.
  • WEISS, A. 2000. “Topographic position and landforms analysis”, ESRI User Conference, San Diego.
  • WHEATLEY, D.; GILLINGS, M. 2000. “Vision, Perception and GIS: Developing Enriched Approaches to the Study of Archaeological Visibility”. En G. Lock (Ed.), Beyond the Map. Archaeology and Spatial Technologies. Amsterdam, pp. 1-27.
  • WILSON, P.; GALLANT, J.C. 2000. Terrain Analysis: Principles and Applications.
  • ZAKSEK, K.; OSTIR, K.; KOKALJ, Z. 2011. “Sky-view factor as a relief visualization technique”, Remote Sensing, 3, pp. 398-415.