El fragmento gallego-portugués del "Livro de Tristam". Nueva proposta cronológica y diatópica

  1. Pichel, Ricardo; Universidade de Santiago de Compostela, Instituto da Lingua Galega; Universidad de Alcalá.
  2. Varela Barreiro, Xavier 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela, Instituto da Lingua Galega.
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Ano de publicación: 2017

Número: 20

Páxinas: 159-214

Tipo: Artigo

DOI: 10.5209/MADR.57636 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Resumo

In the study tradition of the Livro de Tristam it is commonly accepted that the Galician-Portuguese fragment belongs to the second half or to the last decades of the 14th century. Within its geographic coordinates, the studies did not go beyond in locating the copy of the manuscript in Galician territory (in opposition to the Portuguese one). By focusing our research on these two axes, the authors present in this paper a new chronological and geographic proposal supported by evidence of linguistic, paleographic and graphematic nature. These new chronological provisions place the copy into the first half of the 14th century and point out towards the last third of the 13th century as the period when the translation of its precedent was made, from French to Galician-Portuguese (very likely within the Portuguese Court). The geographic observations made narrow the geographic area of the copyist to the southern Galician land of Toroño, within the Tui diocese.

Referencias bibliográficas

  • Ailenii, Simona (2009), “O arquétipo da tradução galego-portuguesa da Estoire del Saint Graal à luz de um testemunho recente”, en Mª do Rosário Ferreira, J. C. Ribeiro Miranda e A. Sofia Laranjinha (coords.), Seminário Medieval de Literatura, Pensamento e Sociedade 2007-2008. (accesíbel en Guarecer online: http://ifilosofia.up.pt/proj/smelps/seminario_medieval_2007_2008) [posteriormente, publicado en Revista Galega de Filoloxía 10 (2009), pp. 11-38].
  • Ailenii, Simona (2012): Os Primeiros Testemunhos da Tradução Galego-Portuguesa do Romance Arturiano. Tese de doutoramento inédita. Porto: Universidade do Porto, Faculdade de Letras (https://repositorio-aberto. up.pt/handle/10216/67288).
  • Ailenii, Simona (2013): “A tradução galego-portuguesa do romance arturiano nos séculos XIII e XIV”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://espania.revues. org/22611).
  • Ailenii, Simona (2017): “Tradução peninsular das estórias do Santo Graal, Merlin e Tristan”, en J. C. R. Miranda (org.), En Doiro antr’o Porto e Gaia. Estudos Literatura Medieval Ibérica. Porto: Estratégias Criativas, pp. 135-150.
  • Alvar, Carlos (1993a): “La novela artúrica en la Edad Media”, en R. Gullón (dir.), Diccionario de literatura española e hispanoamericana. Madrid: Alianza, vol. 2, pp. 1109-1111.
  • Alvar, Carlos (1993b): “Poesía gallego-portuguesa y Materia de Bretaña: algunas hipótesis”, en Actas do Congreso “O Cantar dos trobadores”. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, pp. 31-51.
  • Alvar, Carlos (2002): “Raíces medievales de los libros de caballerías”, Edad de Oro 21, pp. 61-84.
  • Alvar, Carlos (2008): “La Materia de Bretaña”, en J. M. Lucía Megías (ed.), Amadís de Gaula (1508): quinientos años de libros de caballerías. Madrid: Biblioteca Nacional de España, Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, pp. 21-46.
  • Alvar, Carlos (2013): “Antroponimia artúrica: Ayer y hoy”, Arba (Acta Romanica Basiliensia) 24, pp. 21-51.
  • Alvar, Carlos (2015): “The Matter of Britain in Spanish Society and Literature from Cluny to Cervantes”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 187-270.
  • Alvar, Carlos (2016): “La Materia de Bretaña y su difusión en la península ibérica”, en M. Haro Cortés e J. M. Lucía Megías (coords.), Libros de caballerías. 1. Materia de Bretaña en la península ibérica: literatura castellana artúrica y tristaniana (Monografías Aula Medieval 5). València: Universitat de València, Proyecto Parnaseo, pp. 5-34.
  • Álvarez Blanco, Rosario e Xosé Xove Ferreiro (1998): “Lingua e variación dialectal na Crónica Xeral Galega”, en D. Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo. Vigo: Galaxia, vol. 1, pp. 29‑58.
  • Andrade, Amélia Aguiar (1994): Vilas, Poder Régio e Fronteira: O Exemplo do Entre Lima e Minho Medieval. Tese de doutoramento. Lisboa: Universidade Nova, Faculdade de Ciências Sociais e Humanas (https://run.unl.pt/handle/10362/6836). Andrade, Maria Filomena (1998): “Entre Braga e Tui: uma Fronteira Diocesana de Duzentos (o Testemunho das Inquirições)”, Revista da Faculdade de Letras - História, II Série/15, pp. 77-98.
  • Arbor Aldea, Mariña (2010): “Lais de Bretanha galego-portugueses e tradición manuscrita: as relación entre B e L”, en M. Iliescu, H. Siller-Runggaldier e P. Danler (eds.), Actes du XXVe Congrès International de Linguistique et de Phiologie Romanes (Innsbruck 2007). Göttingen: De Gruyter, vol. 6, pp. 11-19.
  • Banza, Ana Paula (1992): A linguagem dos documentos em português da Chancelaria de D. Afonso III. Tese de mestrado inédita. Lisboa: Universidade de Lisboa, Faculdade de Letras (https://dspace.uevora. pt/rdpc/handle/10174/5041).
  • Baumgartner, Emmanuèle (1975): Le “Tristan en prose”. Essai d’interprétation d’un roman médiéval. Genève: Droz.
  • Bautista, Francisco (2013): “Genealogías de la materia de Bretaña: del Liber regum navarro a Pedro de Barcelos (c. 1200-1350)”, e-Spania. Revue Interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://espania.revues.org/22632).
  • Beceiro Pita, Isabel (1993): “Modas estéticas y relaciones exteriores la difusión de los mitos artúricos en la Corona de Castilla (s. XIII - comienzos s. XV)”, En la España medieval 16, pp. 135-167 [reeditado en Libros, lectores y bibliotecas en la España medieval. Murcia: Nausícaa, pp. 245-285].
  • BDH = Biblioteca Digital Hispánica. Madrid: Biblioteca Nacional de España, http://www.bne.es/es/Catalogos/BibliotecaDigitalHispanica/Inicio/index.html.
  • Beltrán, Vicenç (1996): “Itinerario de los Tristanes”, Voz y Letra. Revista de literatura 7/1, pp. 17-44.
  • BITAGAP = Arthur L.-F. Askins, Harvey L. Sharrer e Martha E. Schaffer (coords.): Bibliografia de Textos Antigos Galegos e Portugueses (dentro de PhiloBiblon), http://bancroft.berkeley.edu/philobiblon/ index_ga.html.
  • Bogdanow, Fanni (1960): “The relationship of the Portuguese Josep Abarimatia to the extant French mss. of the Estoire del Saint Graal”, Zeitschrift fur Romanischen Philologie 76, pp. 343-375.
  • Bogdanow, Fanni (1966): The Romance of the Grail: a Study of the Structure and Genesis of a Thirteenth-century Arthurian Prose Romance. Manchester / New York: Manchester University Press / Barnes & Noble.
  • Bogdanow, Fanni (1974): “Old Portuguese seer em car teudo and the Priority of the Portuguese Demanda do Santo Graal”, Romance Philology 28, pp. 48-51.
  • Bogdanow, Fanni (1991), “Introduction”, en La version Post-Vulgate de la Queste del Saint Graal et de la Mort Artu, troisième partie du Roman du Graal. Paris: Société des Anciens Textes Français, vol. 1.
  • Bohigas Balaguer, Pere (1925): Los textos españoles y gallego-portugueses de la Demanda del Santo Grial (Revista de Filología Española, Anexo VII). Madrid: Imprenta Clásica Española.
  • Bohigas Balaguer, Pere (1933): “M. Rodrigues Lapa, A Demanda do Santo Graal. Prioridade do texto português, Lisboa, 1930”, Revista de Filología Española 20, pp. 180-185.
  • Boullón Agrelo, Ana Isabel e Henrique Monteagudo (2009): De verbo a verbo. Documentos en galego anteriores a 1260 (Verba. Anuario galego de filoloxía, anexo 65). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
  • Bouzas, Paula (2012): “Análise fonética e fonolóxica dos documentos inéditos do mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil (séc. xv)”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 39, pp. 219-243.
  • Bouzas, Paula (2016): Documentos galegos do mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil (século XV). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.
  • Busby, Kieth (1999): “Rubrics and the Reception of Romance”, French Studies 53/2, pp. 129-141.
  • Cacho Blecua, Juan Manuel (1987): “La configuración del mundo literario del Amadís. I. La tradición artúrica”, en Garci Rodríguez de Montalvo: Amadís de Gaula. Madrid: Cátedra, vol. 1, pp. 19-37.
  • Canellas López, Antonio (19742 [1966]): Exempla scripturarum latinarum in usum scholarum. Pars altera. Caesaraugustae [Zaragoza]: Librería General.
  • Casais, Alberto (2017, no prelo): “Sobre los occidentalismos fonéticos de las Profecías de Merlín en los Baladros castellanos”, Revista de filología española.
  • Castro, Ivo (1976-79): “Quando foi copiado o Livro de José de Arimateia?”, Boletim de Filologia 25, pp. 173-183.
  • Castro, Ivo (1983): “Sobre a introdução na Península Ibérica do ciclo arturiano da Post‑Vulgata”, Boletim de Filologia 38, pp. 81‑98.
  • Castro, Ivo (1984): Livro de José de Arimateia (estudo e edição do Cod. ANTT 643). Tese de doutoramento inédita. Lisboa: Universidade de Lisboa, Faculdade de Letras
  • Castro, Ivo (1988a): “Karl Pietsch e a sua edição dos Spanish Grail Fragments”, en M. Ariza, A. Salvador e A. Viudas (eds.), Actas del I Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española (Cáceres, 1987). Madrid: Arco Libros, vol. 2, pp. 1123-1129.
  • Castro, Ivo (1988a): “Remarques sur la tradition manuscrite de l’Estoire del Saint Graal”, en D. Kremer (dir.), Homenagem a Joseph M. Piel. Tübingen: Max Niemeyer, pp. 195-206.
  • Castro, Ivo (1993): “Materia de Bretanha”, en G. Lanciani e G. Tavani (orgs. e coords.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, pp. 445-450.
  • Castro, Ivo (1998/2007): “O fragmento galego do Livro de Tristan”, en D. Kremer (ed.): Homenaxe a Ramón Lorenzo. Vigo: Galaxia, vol. 1, pp. 135-149 [reedición en 2007: http://www.clul.ulisboa.pt/files/ivo_castro/1998_Tristan_Galego.pdf].
  • Castro, Ivo (2000): “Rodrigues Lapa e as origens do romance de cavalaria em Portugal”, en Filologia, Literatura e Linguística. Homenagem a Rodrigues Lapa (Curia 1997). Porto: Fund. Eng. António de Almeida, pp. 145-156.
  • Castro, Ivo (2001): “La Materia di Bretagna in Portogallo”, en L. Stegagno Picchio (ed.), Civittá letteraria dei paesi di espressione portoghese. II Portogallo. Dalle origini al Seicento. Firenze: Passigli, pp. 195-210.
  • Castro, Ivo (20062 [2004]): Introdução à História do Português. Lisboa: Edições Colibri.
  • Catalán, Diego (1962): De Alfonso X al Conde de Barcelos: cuatro estudios sobre el nacimiento de la historiografía romance en Castilla y Portugal. Madrid: Seminario Menéndez Pidal / Gredos.
  • Catalán, Diego (1992): La Estoria de España de Alfonso X. Creación y evolución. Madrid: Seminario Menéndez Pidal / Universidad Autónoma de Madrid.
  • Catalán, Diego (1995): “La expansión al Occidente de la Península Ibérica del modelo historiográfico Estoria de España. Nuevas precisiones”, en C. da Cunha Pereira e P. R. Dias Pereira (orgs. y coords.), Miscelânea de estudos lingüísticos, filológicos e literários in Memoriam Celso Cunha. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, pp. 521-532.
  • Catalán, Diego (1997): De la silva textual al taller historiográfico alfonsí. Códices, crónicas, versiones y cuadernos de trabajo. Madrid: Fundación Ramón Menéndez Pidal / Universidad Autónoma de Madrid.
  • CDMM = Ramón Lorenzo (2016): Colección documental do mosteiro de Montederramo. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega (Gallaeciae Monumenta Historica) (apud CGPA).
  • CDMO = Miguel Romaní Martínez (ed.) (1989-1993): La colección diplomática de Santa María de Oseira (1025-1310). Santiago de Compostela: Tórculo Edicións, 3 vols. (apud CGPA).
  • Cendón Fernández, Marta (2000): La Catedral de Tuy en Época Medieval. Pontevedra: Fundación Cultural Rutas del Románico.
  • CGPA = Xavier Varela Barreiro (coord.) (2016-): Corpus Galego‑Portugues Antigo. Santiago de Compostela/ Lisboa / Rio de Janeiro / Campinas: Instituto da Lingua Galega / Centro de Lingüistica da Universidade Nova de Lisboa / Laboratorio de História do Português / Instituto de Estudos da Linguagem. Chicote, Gloria B. (2001): “Aspectos de la variación textual en la materia artúrica castellana”, en G. Orduna et al., Estudios sobre la variación textual. Prosa castellana de los siglos XIII a XVI. Buenos Aires: SECRIT, pp. 51-68.
  • Cigni, Fabrizio (2012): “Per un riesame della tradizione del Tristan in prosa, con nuove osservazioni sul ms. Paris, BnF, fr. 756-757”, en F. Benozzo et alii (eds.), Culture, livelli di cultura e ambienti nel Medioevo occidentale. Atti del IX Convegno della Societa Italiana di Filología Romanza (Bologna, 5-8 ottobre 2009). Roma: Aracne Editrice, pp. 247-278.
  • Cintra, Luís Filipe Lindley (1950): “Uma tradução galego-portuguesa desconhecida do Liber Regum”, Bulletin hispanique 52/1-2, pp. 27-40.
  • Cirlot, Victoria (1987): La novela artúrica. Barcelona: Montesinos.
  • Chora, Ana Margarida (2014): “Os ‘Lais da Bretanha’ de Lançarot e Marot e os episódios correspondentes da Vulgata e Post-Vulgata”, en J. Zarandona (coord.), De Britania a Britonia. La leyenda artúrica en tierras de Iberia: cultura, literatura y traducción. Berna: Peter Lang, pp. 21-40.
  • Conde de Lindquist, Josefa E. (2006): “Rethinking the Arthurian Legend Transmission in the Iberian Peninsula”, eHumanista. Journal of Iberian Studies 7, pp. 72-85 (http://www.ehumanista.ucsb.edu/sites/secure.lsit.ucsb.edu.span.d7_eh/files/sitefiles/ehumanista/volume7/5%20Conde.pdf).
  • Contreras Martín, Antonio (2006): “El copista B del Lanzarote del Lago español (BNM MS 9611)”, en D. Hook (ed.), Manuscripts, Texts, and Transmission from Isidore to the Enlightment. Papers from The Bristol Colloquium on Hispanic Texts and Manuscripts. Bristol: HiPLAM, pp. 67-83.
  • Contreras Martín, Antonio (2010): “Compilador, copistas y composición en el Lanzarote del Lago (Ms. 9611 BnE)”, Pecia. Le livre et l’écrit 13, pp. 93-103.
  • Contreras Martín, Antonio (2012b): “Sobre los rasgos lingüísticos occidentales del Lanzarote del Lago (Ms. 9611BNE): algunas consideraciones”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 39, pp. 323-332.
  • Contreras Martín, Antonio (2015): “The Hispanic Versions of the Lancelot en prose: Lanzarote del Lago and Lançalot”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 289-308.
  • Contreras Martín, Antonio e Harvey L. Sharrer (2006): Lanzarote de Lago. Alcalá de Henarés: Centro de Estudios Cervantinos.
  • CORDE = Real Academia Española (Banco de datos): Corpus diacrónico del español, http://www.rae.es.
  • Correia, Isabel Sofia (2015): Do Lancelot ao Lançarote de Lago. Porto: Estratégias Criativas.
  • Correia, Isabel Sofia Calvário e José Carlos Ribeiro Miranda (2011): “Os fragmentos A19 da BGUC e a tradição textual do Lancelot”, en Seminário Medieval de Literatura, Pensamento e Sociedade 2009-2011 (https://repositorio-aberto.up.pt/handle/10216/76336). COTAGAL = Ricardo Pichel (coord.) (2013-): Corpus de Textos Antigos de Galiza, www.cotagal.org.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1991): “Los orígenes de la materia tristaniana: estado de la cuestión”, Estudios Humanísticos: Filología 13, pp. 211-223.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1993a): “La transmisión textual de Don Tristán de Leonís”, Revista de Literatura Medieval 5, pp. 63-93.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1993b): “Traducción o recreación: en torno a las versiones hispánicas del Tristan en prosa”, Livius 3, pp. 65-75.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1994): Aventuras amorosas y caballerescas en las novelas de Tristán. León: Universidad de León, Servicio de Publicaciones.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1997a): “Adaptación, refundición e imitación: de la materia artúrica a los libros de caballerías”, Revista de Poética Medieval 1, pp. 35-70.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1997b): “Tristán en la poesía medieval peninsular”, Revista de Literatura Medieval 9, pp. 121-143.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1998): “Problemas para la edición de las traducciones medievales de la materia de Bretaña”, en C. Parilla et alii (eds.), Edición y anotación de textos. Actas del Primer Congreso de Jóvenes Filólogos. A Coruña: Universidade da Coruña, vol. 1, pp. 193-205.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (2015): “The Iberian Tristan texts of de Middle Ages and Renaissance”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 309-363.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (2016): “Tristán, una obra artúrica en los orígenes de los libros de caballerías castellanos” e “Bibliografía. La tradición textual del Tristán en la península ibérica”, en M. Haro Cortés e J. M. Lucía Megías (coord.), Libros de caballerías. 1. Materia de Bretaña en la península ibérica: literatura castellana artúrica y tristaniana (Monografías Aula Medieval 5). Valencia: Universitat, Proyecto Parnaseo, pp. 87-117 e 119-138.
  • Curtis, Renée L. (1963): “Les deux versions du Tristan en prose: Examen de la théorie de Löseth”, Romania 84, pp. 390-398.
  • Darbord, Bernard e César García De Lucas (2008): “Reflexiones sobre las variantes occidentales de la materia artúrica castellana”, en J. Elvira, I. Fernández-Ordóñez, J. García e A. Serradilla (eds.), Lenguas, Reinos y Dialectos en la Edad Media Ibérica. La construcción de la identidad. Homenaje a Juan Ramón Lodares. Madrid / Frankfurt: Iberoamericana / Vervuert, pp. 149-165.
  • De Carné, Damien (2010): Sur l’organisation du Tristan en prose. Paris: Honoré Champion.
  • Deyermond, Alan D. (1997): “¿Obras artúricas perdidas en la Castilla medieval?”, Anclajes 1, pp. 95-114.
  • DGP12‑13 = José António Souto Cabo (ed.) (2008): Documentos galego‑portugueses dos séculos XII e XIII. A Coruña: Universidade da Coruña (Monografía 5 da Revista Galega de Filoloxía) (apud CGPA).
  • D’Heur, Jean Marie (1975): “Nomenclature des troubadours galiciens-portugais, table de concordance de leurs chansonniers et liste des incipit de leurs compositions”, en Recherches internes sur la lyrique amoureuse des troubadours galiciens-portugais (XIIe-XIVe siècles). Contribution a l’étude du «corpus des troubadours». Liège: Publications de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Universitè de Liège, pp. 10-93.
  • Dias, Aida Fernanda (2003-06): “A matéria da Bretanha em Portugal: relevância de um fragmento pergamináceo”, Revista Portuguesa de Filologia 25 (Miscelânea de estudos in memoriam José G. Herculano de Carvalho), pp. 125-222.
  • Dias, João José Alves, A. H. de Oliveira Marques e Teresa F. Rodrigues (1987): Album de Paleografia. Lisboa: Editorial Estampa.
  • DLMGP = Giulia Lanciani e Giuseppe Tavani (orgs. e coords.) (1993): Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho.
  • Dono, Pedro (2014): “Aproximación grafemática á representación dos contextos de nasalidade vocálica no galego medieval”, en R. Mariño Paz e X. Varela Barreiro (eds.), Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais (Verba. Anuario Galego de Filoloxía, anexo 73), pp. 227-244.
  • DPNRL = Ana Maria Martins (ed.) (2001): Documentos Portugueses do Noroeste e da Região de Lisboa. Da Produção Primitiva ao Século XVI. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda (apud CGPA).
  • DPXhAiii = Luís Fagundes Duarte (1986): Os Documentos em Português da Chancelaria de D. Afonso III (Edição). Tese de mestrado. Lisboa: FLUL (apud CGPA).
  • DSGc = Adolfo Bonilla y San Martín (ed.) (1907): La demanda del Sancto Grial. Madrid: Bailly-Baillière (apud CORDE).
  • DSGp = Irene Freire Nunes (20052): Demanda do Santo Graal. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda (apud CGPA).
  • EGPA = Ricardo Pichel (coord.) (2017-): Escritorio Galego-Portugués Antigo. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Instituto da Lingua Galega.
  • Emiliano, António (2003): “Sobre a questão d’«os mais antigos textos escritos em português»”, en I. Castro e Inês Duarte (eds.), Razões e Emoção: Miscelânea de Estudos oferecida a Maria Helena Mateus pela sua jubilação. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda, vol. 1, pp. 261-278.
  • Entwistle, William J. (1925): The Arthurian Legend in the Literatures of the Spanish Peninsula. New York: Dutton [Reed. en 1975. Tradución portuguesa con revisión do autor: A lenda arturiana nas literaturas da Península Ibérica. Lisboa: Imprensa Nacional, 1942].
  • ESGp = José Carlos Ribeiro Miranda, Simona Ailenii, Isabel Correia, Ana Sofia Laranjinha e Eduarda Rabaçal (eds.) (2016): Estória do Santo Graal. Livro Português de José de Arimateia. Manuscrito 643 do Arquivo Nacional da Torre do Tombo. Porto: Estrategias Criativas (apud CGPA).
  • Fernández López, María del Carmen (1996): “Una distinción fonética inadvertida en el sistema gráfico medieval: las formas de la larga”, en A. Alonso, L. Castro, B. Gutiérrez e J. A. Pascual (eds.), Actas del III Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española. Madrid: Arco/Libros, vol. 1, pp. 113-123.
  • Cuesta Torre, María Luzdivina (1999): “Las formas de la larga: nomenclatura y datación”, Signo. Revista de Historia de la Cultura Escrita 6, pp. 253-268.
  • Fernández Rodríguez, Manuel (2004): Toronium: Aproximación a la Historia de una Tierra Medieval. Santiago de Compostela: Instituto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento”.
  • Ferrari, Anna (1997): “Lai”, en G. Lanciani e G. Tavani (orgs. e coords.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, pp. 374-378.
  • Ferreira, João Paulo Martins (2014), “A Influência Transfronteiriça das Dioceses de Braga e Tui e a Génese de Portugal”, en Entre Portugal e a Galiza (Sécs. XI a XVII): Um Olhar Peninsular sobre uma Região Histórica. Porto: CEPESE, Fronteira do Caos Editores, pp. 189-194.
  • Ferreira, João Paulo Martins (2016): A Nobreza Galego-Portuguesa da Diocese de Tui (915-1381). Tese de doutoramento inédita. Porto: Universidade do Porto, Faculdade de Letras (https://repositorio-aberto.up.pt/handle/10216/102325).
  • Ferreira, Maria do Rosário (2001): “A sombra de Tristão: do potencial estruturante da Matéria de Bretanha na mundivisão aristocrática do Portugal medieval”, en L. Curado Neves et alii (eds.), Matéria de Bretanhaem Portugal. Lisboa: Colibri, pp. 159-171.
  • Ferreira, Maria do Rosário (2012): “As traduções de castelhano para galego-português e as políticas da língua nos séculos XIII-XIV”, e-Spania. Revue Interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 13(http://e-spania.revues.org/ 21021).
  • Ferreiro, Manuel (19994 [1995]): Gramática histórica galega. I. Fonética e morfosintaxe. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Ferreiro, Manuel (2008): “Edición e historia da lingua: Sobre a representación da nasalidade no trobadorismo profano galego-portugués e as formas irmana e afíns”, en M. Ferreiro, C. P. Martínez Pereiro e L. Tato Fontaíña (eds.), A edición da poesía Trobadoresca en Galiza. A Coruña: Baía Edicións, pp. 77-96.
  • FG = Maria Helena Garvão (ed.) (1992): Foros de Garvão. Edição e Estudo Linguístico. Tese de mestrado. Lisboa: FLUL (apud CGPA).
  • FR = José de Azevedo Ferreira (ed.) (1987): Afonso X, Foro Real. Lisboa: I.N.I.C. (apud CGPA).
  • Freire, Anselmo Braamcamp (1921): Brasões da Sala de Sintra, vol. 1. Coimbra: Imprensa Nacional. Galindo Romeo, Pascual (1950): Tuy en la Baja Edad Media: Siglos XII a XV (Suplemento ao Tomo XXII de España Sagrada). Madrid: Instituto Enrique Flórez, CSIC.
  • García Álvarez, Rubén (1966): “Los Arias de Galicia y sus relaciones familiares con Fernando II de León y Alfonso I de Portugal”, Brácara Augusta 20, pp. 1-19.
  • García de Lucas, César (1999): Les premieres Traductions du Roman du Graal en Espagne. Tese de doutoramento inédita. Paris: Université Paris X Nanterre.
  • García-Fernández, Miguel e Pablo Otero Piñeyro Maseda (2016): “El origen gallego del Livro de Tristan: hipótesis sobre su procedencia e itinerario”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 43, pp. 385-403.
  • García Oro, José (1995): Bayona y el espacio urbano tudense en el siglo XVI. Santiago de Compostela: [s.n.].
  • García Oro, José (2002): “La Diócesis de Tuy en la Baja Edad Media (1070-1500): La Frontera y la Guerra”, en J. García Oro (coord.), Historia de las Diócesis Españolas. Vol. XIV: Iglesias de Santiago de Compostelay Tuy-Vigo. Madrid, Biblioteca de Autores Cristianos, pp. 549-570.
  • GLOSSA = Manuel Ferreiro (dir.) (2014-): Glosario da poesía medieval profana galego-portuguesa. A Coruña: Universidade da Coruña, http://glossa.gal [data da última revisión: 18/02/2017].
  • Gómez Redondo, Fernando (1994): La prosa del siglo XIV. Madrid: Ediciones Júcar.
  • Gómez Redondo, Fernando (1999): Historia de la prosa medieval castellana. Vol. 2. El desarrollo de los géneros : la ficción caballeresca y el orden religioso. Madrid: Cátedra [estudo actualizador no vol. 4, 2007].
  • Gómez Redondo, Fernando (2013): “La materia de Bretaña y los modelos historiográficos: el caso de la General estoria”, e-Spania. Revue Interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://espania.revues.org/22707).
  • González Montañés, Julio I. (2011): O Mosteiro de San Salvador de Budiño e a terra de Toroño. Vigo: Instituto de Estudios Vigueses.
  • Gracia, Paloma (1996): “El ciclo artúrico de la Post-Vulgata artúrica y sus versiones hispánicas”, Voz y Letra. Revista de literatura 7/1, pp. 5-15.
  • Gracia, Paloma (2015): “Arthurian Material in Iberia” e “The Post-Vulgate Cycle in the Iberian Peninsula”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 11-32 e 271-288.
  • Guerra, António J. R. (1993): “Contributos para a análise material e paleográfica do fragmento Sharrer”, en A. A. Nascimento e C. Almedia Ribeiro (orgs.), Actas do IV Congresso da Associação Hispânica de Literatura Medieval. Literatura Medieval. Lisboa: Cosmos, vol. 1, pp. 31-33.
  • Gutiérrez García, Santiago (1997): Merlín e a súa historia. Vigo: Xerais.
  • Gutiérrez García, Santiago (1998): “A corte poética de Afonso III o Bolonhês e a materia de Bretaña”, en D. W. Flitter e P. A. Odber de Baubeta (eds.), Ondas do mar de Vigo. Actas do Simposio Internacional sobre a Lírica Medieval Galego-Portuguesa. Birmingham: University of Birmingham, pp. 108-123.
  • Gutiérrez García, Santiago (2000-01): “O Cabaleiro das Dúas Espadas e a recepción da materia de Bretaña na Península Ibérica”, Revista de Lenguas y Literaturas Catalana, Gallega y Vasca 7, pp. 235-246.
  • Gutiérrez García, Santiago (2001a): “A materia de Bretaña no occidente peninsular”, en P. Lorenzo Gradín e J. A. Souto Cabo(coords.), Livro de Tristán e Livro de Merlín. Estudio, edición, notas e glosario. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, pp. 15-25.
  • Gutiérrez García, Santiago (2001b): “O Marot haja mal-grado: lais de Bretanha, ciclos en prosa e recepción da materia de Bretaña na Península Ibérica”, Boletín Galego de Literatura 25 (1º semestre), pp. 35-49.
  • Gutiérrez García, Santiago (2007): “La recepción hispánica de la materia de Bretaña y la cantiga B479 / V62 de Alfonso X”, en A. López Castro e Mª Luzdivina Cuestra Torre (eds.), Actas del XI Congreso Internacional de laAsociación Hispánica de Literatura Medieval. León: Universidad, Secretariado de Publicaciones, vol. 2, pp. 661-671.
  • Gutiérrez García, Santiago (2015a): “Arthurian Literature in Portugal”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 58-117.
  • Gutiérrez García, Santiago (2015b): “Las alusiones carolingias en la búsqueda del Grial y las concepciones cíclicas de los relatos artúricos en prosa”, en C. Alvar (ed.), Estudios de literatura medieval en la Península Ibérica. San Millán de la Cogolla: Cilengua, pp. 637-658.
  • Gutiérrez García, Santiago e Pilar Lorenzo Gradín (2001): A literatura artúrica en Galicia e Portugal na Idade Media. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
  • Gutiérrez Trápaga, Daniel (2017): “Entrelazamiento y división de capítulos en el Lanzarote del Lago”, en J. C. R. Miranda (org.), En Doiro antr’o Porto e Gaia. Estudos Literatura Medieval Ibérica. Porto: Estratégias Criativas, pp. 513-526.
  • Haro Cortés, Marta e José Manuel Lucía Megías (coords.): Libros de caballerías. 1. Materia de Bretaña en la península ibérica: literatura castellana artúrica y tristaniana (Monografías Aula Medieval 5). València: Universitat de València, Proyecto Parnaseo.
  • Hook, David (1991): The Earliest Arthurian Names from Spain and Portugal. Saint Albans: Fontaine Notre Dame.
  • Hook, David (1992-93): “Further Early Arthurian Names from Spain”, La Coronica 21/2, pp. 23-33.
  • Hook, David (1996): “Esbozo de un catálogo acumulativo de los nombres artúricos peninsulares anteriores a 1300”, Atalaya. Revue Française d’Études Médiévales Hispaniques 7, pp. 135-152.
  • Hook, David (ed.) (2015): The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press.
  • Iglesias Almeida, Ernesto (2008): O antigo bispado de Tui en Portugal. Noia: Toxosoutos.
  • Kasten, Lloyd A. (1970): “The utilization of the Historia Regum Britanniae by Alfonso X”, Hispanic Review 38 (Studies in memory of Ramón Menéndez Pidal), pp. 97-114.
  • Lapa, Manuel Rodrigues (198110 [1933]): Lições de Literatura Portuguesa. Época medieval. Coimbra: Coimbra Editora.
  • Lapesa, Rafael (1942): Historia de la lengua española. Madrid: Gredos.
  • Laranjinha, Ana Sofia (2010): Artur, Tristão e o Graal. A Escrita Romanesca no Ciclo do Pseudo-Boron. Porto: Estratégias Criativas.
  • Laranjinha, Ana Sofia (2011): “Linhagens arturianas na Península Ibérica: o tempo das origens”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 11, https://e-spania.revues.org/20317.
  • Leonardi, Lino (1997): “Il Torneo della “Roche Dure” nel Tristan in prosa: versioni a confronto (con edizione dal ms. B.N., fr. 757)”, Cultura Neolatina 57, pp. 209-251.
  • Lida de Malkiel, María Rosa (1959): “Arthurian literature in Spain and Portugal”, en R. Sherman Loomis (ed.), Arthurian Literature in the Middle Ages. A Collaborative History. Oxford: Clarendon Press, pp. 406-418 [Tradución ao español: “La literatura artúrica en España y Portugal”, en Estudios de literatura española y comparada. Buenos Aires: Eudeba, 1966, pp. 134-148].
  • Lieftinck, Gerard Isaac (1948): Bibliotheca universitatis Leidensis: codices manuscripti. Vol. 5. Lugduni Batavorum: E. J. Brill.
  • Lieftinck, Gerard Isaac (1954): “Pour une nomenclature de l’écriture livresque de la période dite gothique”, en B. Bischoff, G. I. Lieftinck e G. Battelli (orgs.), Nomenclature des écritures livresques du IXe au XVIe siècle. Premier colloque international de páleographie latine. Paris: CNRS, pp. 15-34.
  • Lieftinck, Gerard Isaac (1964): “Dénominations d’écritures livresques dans un manuscrit italien de la fin du XIVe siècle (Leyde, Bibl. Univ. Ms. Voss. lat. F.21)”, Scriptorium. Revue internationale des études relative aux manuscrits 13, pp. 260-261.
  • LM = Pilar Lorenzo Gradín e José António Souto Cabo (coords.) (2001): Livro de Tristán e Livro de Merlín. Estudio, edición, notas e glosario. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades (apud CGPA).
  • López Martínez-Morás, Santiago (1999): “Apuntes sobre o Livro de Tristán galego”, en R. Álvarez e D. Vilavedra (coords.), Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, vol. 2, pp. 845-859.
  • López Martínez-Morás, Santiago (2007): “Aparición e florecemento da prosa medieval galega”, en A. I. Boullón Agrelo (ed.), “Na nosa lyngoage galega” A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, pp. 447-472.
  • López Martínez-Morás, Santiago e Gerardo Pérez Barcala (2001): “O Livro de Tristan na transmisión da materia tristaniana”, en P. Lorenzo Gradín e J. A. Souto Cabo (coords.), Livro de Tristán e Livro de Merlín. Estudio, edición, notas e glosario. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, pp. 105-136.
  • López Sangil, José Luis (2005): La nobleza altomedieval gallega. La familia Froilaz - Traba. Noia: Toxosoutos.
  • Lorenzo, Ramón (1975-77): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. II. Glosario. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”.
  • Lorenzo, Ramón (1985): Crónica Troiana. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Lorenzo, Ramón (1998): “A prosa galega medieval”, en A. Ferrari (ed.), Filologia Classica e Filologia, Romanza: esperienze ecdotiche a confronto (Atti del Convegno, Roma, 25-27 maggio 1995). Spoleto: Centro Italiano di Studi sull’Alto Medioevo, pp. 121-136.
  • Lorenzo, Ramón (2000): “Prosa medieval”, en M. Brea (coord.), Galicia. Literatura. A Idade Media. A Coruña: Hércules de Ediciones, pp. 365-429
  • Lorenzo, Ramón (2002): “La interconexión de Castilla, Galicia y Portugal en la confección de las crónicas medievales y en la transmisión de textos literarios”, Revista de Filología Románica 19, pp. 93-123.
  • Lorenzo, Ramón (2004): “Emerxencia e decadencia do galego escrito (ss. XIII-XVI)”, en R. Álvarez, F. Fernández Rei e A. Santamarina (eds.): A Lingua Galega: historia e actualidade. Actas do I Congreso internacional (Santiago de Compostela, 16-20 de setembro de 1996). Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega, Consello da Cultura Galega, vol. 3, pp. 27-153.
  • Lorenzo Gradín, Pilar (2005-06): “Tristán en Portugal. Reescritura y alteración organizativa de las fuentes”, Incipit 25-26, pp. 357-380. Lorenzo Gradín, Pilar (2008a): “Lancelot comme toile de fond d’Alphonse X?”, Cahiers de civilisation médiévale 51/202, pp. 143-156.
  • Lorenzo Gradín, Pilar (2008b): “Colocci, los lais de Bretanha y las rúbricas explicativas de B y V”, en C. Bologna e M. Bernardi (eds.), Angelo Colocci e gli studi romanzi. Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana, pp. 405-430.
  • Lorenzo Gradín, Pilar (2013): “Los lais de Bretanha: de la compilación en prosa al cancionero”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://e-spania.revues.org/22767).
  • Lorenzo Gradín, Pilar (2015): “The Matière de Bretagne in Galicia from the XIIth to the XVth Century”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 118-161.
  • Lorenzo Gradín, Pilar (2016): “Les clairs-obscurs des lais galégo-portugais: circulation et réemploi des romans arthuriens”, Cahiers de civilisation médiévale 59, pp. 159-176.
  • Lorenzo Gradín, Pilar e Eva María Díaz Martínez (2004): “El fragmento gallego del Livro de Tristan. Nuevas aportaciones sobre la collatio”, Romania 122, pp. 371-396.
  • Lorenzo Gradín, Pilar e Eva María Díaz Martínez (2005): “Algunas peculiaridades del fragmento gallego del Livro de Tristan”, en C. Parrilla e M. Pampín (eds.), Actas del IX Congreso Internacional de la Asociación Hispánica de Literatura Medieval. Noia: Toxosoutos, vol. 3, pp. 57-79.
  • Lorenzo Gradín, Pilar e José António Souto Cabo (coords.); Mariña Arbor Aldea, Santiago Gutiérrez García, Santiago López Martínez-Morás e Gerardo Pérez Barcala (equipo de investigación) (2001): Livro de Tristán e Livro de Merlín. Estudio, edición, notas e glosario. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
  • Lorenzo Gradín, Pilar, José António Souto Cabo e Mariña Arbor Aldea (2001): “Nota lingüística”, en Livro de Tristán e Livro de Merlín. Estudio, edición, notas e glosario. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, pp. 29-55.
  • Lorenzo Gradín, Pilar e Susana Tavares Pedro (2017): O fragmento galego do Livro de Tristan. Edición paleográfica e crítica. Alessandria: Edizioni dell’Orso.
  • Löseth, Eilert (1891): Le Roman en prose de Tristan, le Roman de Palamède et la Compilation de Rusticien de Pise. Analyse critique d’apres les manuscrits de Paris. Paris: Bouillon.
  • LT = Ricardo Pichel e Xavier Varela Barreiro (eds.): O Livro de Tristam. Multiedición dixital (apud EGPA). Lucas Álvarez, Manuel (1950): “Características paleográficas de la escritura gótica gallega: escritos notariales compostelanos”, Cuadernos de Estudios Gallegos V/15, pp. 53-86.
  • LT = Ricardo Pichel e Xavier Varela Barreiro (1986): “El notariado en Galicia hasta el año 1300 (una aproximación)”, en Notariado público y documento privado: de los orígenes al siglo XIV. Actas de VII Congreso Internacional de Diplomática. València: Generalitat Valenciana, Conselleria de Cultura, Educació i Esport, vol. 1, pp. 331-480.
  • LT = Ricardo Pichel e Xavier Varela Barreiro (1996): El Monasterio de San Clodio do Ribeiro en la edad media, estudio y documentos. Sada: Ediciós do Castro.
  • Lucía Megías, José Manuel (1994): “Notas sobre la recepción del Lanzarote español en el siglo XVI (Biblioteca Nacional de Madrid, ms. 9611)”, Verba Hispanica 4, pp. 83-96.
  • Lucía Megías, José Manuel (2015): “The Surviving Peninsular Arthurian Witnesses: a Description and an Analysis”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 33-57.
  • Machado, Maria de Fátima (2016): Fundo dos orfãos de Loulé, séculos XV e XVI. Loulé: Arquivo Municipal (Caderno do Arquivo, 11).
  • Maia, Clarinda de Azevedo (1986): História do Galego-Português. Estado linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal desde o século XIII ao século XVI. (Com referência à situação do galego moderno). Coimbra: Instituto Nacional de Investigação Científica.
  • Mariño Paz, Ramón (1994): “Sobre certas alteracións do vocalismo tónico en galego e mais en portugués. Consideracións acerca da posible influencia metafonética exercida por /-e/ átono final de palabra”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 21, pp. 85-111.
  • Mariño Paz, Ramón (2002): “A desnasalización vocálica no galego medieval”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 29, pp. 71-118.
  • Mariño Paz, Ramón (2008): Historia de la lengua gallega. Muenchen: Lincom Europa.
  • Mariño Paz, Ramón (2017a): Fonética e Fonoloxía Históricas da Lingua Galega. Vigo: Xerais.
  • Mariño Paz, Ramón (2017b, no prelo): “Literatura en galego e mecenado na Idade Media”, en A. Rodríguez Guerra e B. Arias Freixedo (eds.), O Pergamiño Vindel e Martin Codax. O esplendor da poesía galega medieval / The Vindel Parchment and Martin Codax. The Golden Age of the Medieval Galician Poetry. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
  • Marques, José (1985): “O Mosteiro de Oia e a Granja da Silva no Contexto das Relações Luso-Castelhanas dos Séculos XIV-XV”, Revista de História 6, pp. 97-120.
  • Marques, José (2004): “A Fronteira do Minho, Espaço de Convivência Galaico-Minhota, na Idade Média”, Estudos em Homenagem a Luís António de Oliveira Ramos. Porto: Universidade do Porto, Faculdade de Letras, vol. 2, pp. 697-712.
  • Marques, José (2007): “O Entre Minho e Lima: da Diocese de Tui à Diocese de Ceuta”, en Estudos Regionais. Revista de Cultura do Alto Minho II Série/1, pp. 11-29.
  • Martins, Ana Maria (2001a): “Emergência e generalização do português escrito. De D. Afonso Henriques a D. Dinis”, en M. H. Mira Mateus (org.), Caminhos do português. Exposição Comemorativa do Ano Europeu das Línguas. Catálogo. Lisboa: Biblioteca Nacional, pp. 23-71.
  • Martins, Ana Maria (2001b): Documentos Portugueses do Noroeste e da Região de Lisboa. Da Produção Primitiva ao Século XVI. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.
  • Martins, Ana Maria (2007): “O primeiro século do português escrito”, en A. I. Boullón Agrelo (ed.), Na nosa lyngoage. A emerxencia do galego como lingua escrita ao longo na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, Instituto da Lingua Galega, pp. 161-203.
  • Martins, Ana Maria (2011): “History of the Portuguese language: From the earliest Portuguese texts to the end of the fifteenth century”, en J. Mattoso (dir.), The Historiography of Medieval Portugal c. 1950-2010. Lisboa: IEM, pp. 75-78.
  • Martins, Ana Maria (2013): “Copiar o português duocentista: a Demanda e o José de Arimateia”, en R. Álvarez, A. M Martins, H. Monteagudo e M. A. Ramos (eds.), Ao sabor do texto. Estudos dedicados a Ivo Castro. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, pp. 383‑402.
  • Mattoso, José (1982): Ricos-homens, infanções e cavaleiros. A nobreza medieval portuguesa nos séculos XI e XII. Lisboa: Guimarães Editores.
  • Mattoso, José (1993): “1096-1325”, en J. Mattoso (dir.), História de Portugal. Vol. II: A Monarquia Feudal. Lisboa: Círculo de Leitores, pp. 8- 309.
  • Megale, Heitor (1995): “A Matéria da Bretanha: da França ao Ocidente da Península Ibérica”, en M. M. Barra Rocha (ed.), Anais do Segundo Encontro de Estudos Românicos. Belo Horizonte: Universidade Federal de Minas Gerais, pp. 11-22.
  • Megale, Heitor (1996a): “A Post-Vulgata Arturiana na Península Ibérica: Qual foi sua primeira tradução?”, Confluência 11, pp. 39-55.
  • Megale, Heitor (1996b): A questão da prioridade da tradução da Post-Vulgata Arturiana na Península Ibérica, à luz dos testemunhos franceses. Tese de doutoramento. São Paulo: UNESP, Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas.
  • Megale, Heitor (1997): “Textos arturianos portugueses e galegos”, en Mª H. Nery Garcez e R. Leal Rodríguez (dirs.), O Mestre. Homenagem das literaturas de língua portuguesa ao profesor António Soares Amora. São Paulo: Centro de Estudos Portugueses, Universidade de São Paulo, pp. 239-249.
  • Mérida Jiménez, Rafael Manuel (2010): “La «materia de Bretaña» en las culturas hispánicas de la Edad Media y del Renacimiento: textos, ediciones y estudios”, Revista de Literatura Medieval 22, pp. 289-350.
  • Mérida Jiménez, Rafael Manuel (2013): Transmisión y difusión de la literatura caballeresca. Doce estudios de recepción cultural hispánica (siglos XIII-XVII). Lleida: Universitat de Lleida.
  • Mérida Jiménez, Rafael Manuel (2016): “La Materia de Bretaña en las letras castellanas medievales y renacentistas”, en M. Haro Cortés e J. M. Lucía Megías (coord.), Libros de caballerías. 1. Materia de Bretaña en la península ibérica: literatura castellana artúrica
  • Michäelis de Vasconcelos, Carolina (1900-01): “Lais de Bretanha (CB 1-5 = CA 311- 315)”, Revista Lusitana 6, pp. 1-43 [integrado en Cancioneiro da Ajuda. Edição de Carolina Michaëlis de Vasconcelos. Lisboa: Imprensa Nacional, Casa da Moeda, 1990 (reimpresión da ed. de Halle, 1904), vol. 2, pp. 479-520].
  • Michon, Patricia (1991): “Le Tristan en prose galaïco-portugais”, Romania 112, pp. 259-268.
  • Millares Carlo, Augusto (19833 [1929]): Tratado de Paleografía Española. Madrid: Espasa Calpe, 3 vols.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (1996): “Como o Rei Artur e os Cavaleiros da sua Corte Demandaram o Reino de Portugal”, Colóquio-Letras 142, pp. 83-102.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (1998): A Demanda do Santo Graal e o Ciclo Arturiano da Vulgata. Porto: Granito.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2003): “Osoir’Anes, a mulher-que-canta e as tradições familiares dos Marinhos”, Revista da Faculdade de Letras: Línguas e Literaturas II Série/20, pp. 117-129.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2004a): Aurs mesclatz ab argen. Sobre a primeira geração de trovadores galego-portugueses. Porto: Edições Guarecer.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2004b): “A edição castelhana de 1535 da Demanda del Sancto Grial: o retorno de Excalibur às águas...”, Península. Revista de Estudos Ibéricos 1, pp. 53-63.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2009): “A Introdução à Versão Galego-Portuguesa da Crónica de Castela (A2a): Fontes e Estratégias”, en M. R. Ferreira, J. C. R. Miranda e A. S. Laranjinha (eds.), Seminário Medieval 2007-2008. Porto: Estratégias Criativas, pp. 61-97.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2010): “Do Liber Regum en Portugal antes de 1340”, en G. Martin (dir.), Le Liber regum (ou Libro de las generaciones y linajes de los reyes), e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 9 (https://e-spania.revues.org/19315).
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2012): “A primitiva conclusão da versão galego-portuguesa da Crónica de Castela (A2d)”, Cahiers d’études hispaniques médiévales 35, pp. 123-140.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro (2013): “Lancelot e a recepção do romance arturiano em Portugal”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://e-spania.revues.org/22778).
  • Miranda, José Carlos Ribeiro, Ana Sofia Laranjinha e Isabel Correia (2012): “O ciclo do Pseudo-Boron à luz da mais recente investigação em Portugal”, en L. Márcia Mongelli (org.), De cavaleiros e cavalarias. Por terras de Europa e Américas. São Paulo: Humanitas, pp. 233-264.
  • Miranda, José Carlos Ribeiro, Simona Ailenii, Isabel Correia, Ana Sofia Laranjinha e Eduarda Rabaçal (2016): Estória do Santo Graal. Livro Português de José de Arimateia. Manuscrito 643 do Arquivo Nacional da Torre do Tombo. Porto: Estrategias Criativas.
  • Monteagudo, Henrique (2007): “A emerxencia do galego-portugués na escrita instrumental. Unha panorámica histórica”, en A. Boullón Agrelo (ed.), Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, pp. 275-312.
  • Monteagudo, Henrique (2008a): Letras primeiras. O Foral do Burgo de Caldelas, os primordios da lírica trobadoresca e a emerxencia do galego escrito. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Monteagudo, Henrique (2008b): “A personalidade histórica do trobador Johan Soayrez Somesso”, en R. Álvarez, A. M Martins, H. Monteagudo e M. A. Ramos (eds.), Ao sabor do texto. Estudos dedicados a Ivo Castro. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, pp. 421-452.
  • Monteagudo, Henrique (2013): “Nas orixes da lírica trobadoresca galego-portuguesa”, en F. López Alsina, H. Monteagudo, R. Villares e R. Yzquierdo Perrín, O século de Xelmírez. Santiago: Consello da Cultura Galega, pp. 387-437.
  • Monteagudo, Henrique (2014): A nobreza miñota e a lírica trobadoresca na Galicia da primeira metade do século XIII. Noia: Toxosoutos.
  • Monteagudo, Henrique (2017): “A lingua no tempo, os tempos da lingua. O galego, entre o portugués e o castelán”, en M. Negro Romero, R. Álvarez Blanco e E. Moscoso Mato (eds.), Gallæcia. Estudos de linguistica portuguesa e galega. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, pp. 17-60.
  • Montero Santalha, José-Martinho (2000): As Rimas da poesia trovadoresca galego-portuguesa: catálogo e análise. Tese de doutoramento. A Coruña: Universidade da Coruña.
  • Moralejo, Serafín (1985): “Artes figurativas y artes literarias en la España medieval: Románico, Romance, Roman”, Boletín de la Asociación Europea de Profesores de Español 32-33, pp. 61-70.
  • Nascimento, Aires A. (1984): “Hábitos tabeliónicos num manuscrito literário - O Livro de José de Arimateia, Lisboa ANTT Cod. 643”, Boletim de Filologia 29/2, pp. 119-127.
  • Nascimento, Aires A (2008): “As voltas do «Livro de José de Arimateia»: em busca de um percurso, a propósito de um fragmento trecentista recuperado”, Península. Revista de Estudos Ibéricos 5, pp. 129-140.
  • Neto, Silvio de Almeida Toledo (1999): “Breve noticia da matéria arturiana anterior às traduções ibéricas da Post-Vulgata”, en H. Megale e H. Osakabe (orgs.), Textos Medievais Portugueses e suas Fontes. São Paulo: Humanitas Publicações, FFLCH/USP, pp. 129-156.
  • Neto, Silvio de Almeida Toledo (2001): Livro de José de Arimatéia (Lisboa, AN/TT, Livraria, Cód. 643): camadas lingüísticas da tradução ibérica ao traslado quinhentista. Tese de doutoramento. São Paulo: Universidade de São Paulo, Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas.
  • Nunes, Irene Freire (20052): Demanda do Santo Graal. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.
  • Nunes, Eduardo Borges (1969): Album de Paleografia Portuguesa. Lisboa: Instituto de Alta Cultura.
  • Oliveira, António Resende de (1987): “A cultura trovadoresca no ocidente peninsular: trovadores e jograis galegos”, Biblos 63, pp. 1-22.
  • Oliveira, António Resende de (1988): “Do Cancioneiro da Ajuda ao “Livro das Cantigas” do Conde D. Pedro”, Revista de História das Ideias 10, pp. 691-751.
  • Oliveira, António Resende de (1994): Depois do espectáculo trovadoresco. A estrutura dos cancioneiros et as recolhas dos séculos XIII et XIV. Lisboa: Edições Colibri.
  • Oliveira, António Resende de (2001): O trovador galego-português e o seu mundo. Lisboa: Notícias.
  • Orazi, Veronica (2006): “Artù e Tristano nella letteratura spagnola (XIV-XVI secolo)”, en M. Lecco et al. (ed.), Materiali arturiani nelle letterature di Provenza, Spagna, Italia. Alessandria: Edizioni dell’Orso, pp. 115-142.
  • Paredes Núñez, Juan (1993): “La materia de Bretaña en la literatura peninsular (la literatura genealógica)”, en A. A. Nascimento e C. Almeida Ribeiro (eds.), Actas do IV Congresso da Associacáo Hispánica de Literatura Medieval. Lisboa: Cosmos, vol. 3, pp. 233-237.
  • PARES = Portal de Archivos Españoles, Ministerio de Educación, Cultura y Deporte, http://pares.mcu.es/.
  • Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2000): Los señores de Galicia. Tenentes y condes de Lemos en la Edad Media. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 2 vols.
  • Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2001): “Parentesco y nepotismo. Los arzobispos compostelanos y sus relaciones familiares en la Baja Edad Media”, en Actas del Simposio Internacional “El Coro del Maestro Mateo”. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza, pp. 67-70.
  • Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2011): “Las armas de los Limia y sus derivaciones (Siglos XIII-XV)”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 11 (https://e-spania.revues.org/20540).
  • Pardo de Guevara y Valdés, Eduardo (2012): De linajes, parentelas y grupos de poder. Aportaciones a la historia social de la nobleza bajomedieval gallega. Madrid: Fundación Cultural de la Nobleza Española, CSIC.
  • Parkes, Malcolm Beckwith (1991): “The Influence of the Concepts of Ordinatio and Compilation on the Development of the Book”, en Scribes, Scripts and Readers: Studies in the Communication, Presentation and Dissemination of Medieval Texts. Londres: Hambledon, pp. 35-70.
  • Pena, Xosé Ramón (1986): Literatura galega medieval. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco, 2 vols.
  • Pena, Xosé Ramón (2002): Historia da literatura medieval galego-portuguesa. Vigo: Xerais.
  • Pena, Xosé Ramón (2013): Historia da literatura galega. I. Das orixes a 1853. Vigo: Xerais.
  • Pensado Tomé, José Luis (1962): Fragmento de un “Livro de Tristan” galaico‑portugues. Santiago de Compostela: Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos (Anexo de Cuadernos de Estudios Gallegos).
  • Pérez Barcala, Gerardo (2013): A tradución galega do Liber de medicina equorum de Giordano Rufo. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.
  • Pickford, Cedric Edward (1960): L’évolution du roman arthurien en prose vers la fin du Moyen Âge d’après le manuscrit 112 du fond français de la Bibliothèque Nationale. Paris: A. G. Nizet.
  • Pichel, Ricardo (2012): “A fortuna de Historia Troiana petrista (BMP ms. 558). Notas sobre a súa xénese, procedencia e vicisitudes”, Madrygal. Revista de estudios gallegos 15, pp. 119-130.
  • Pichel, Ricardo (2013a): A Historia Troiana (BMP Ms. 558). Edición e estudo histórico-filolóxico. Tese de doutoramento inédita. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 2 vols.
  • Pichel, Ricardo (2013b): “En torno a la presentación crítica de un texto medieval gallego-castellano (s. XIV). Algunos aspectos grafemáticos”, en Mª C. Fernández López, M. Suárez Fernández e A. Veiga (eds.), Oh Lux Iberiae. En torno a las letras en la España medieval. Lugo: Axac, pp. 135-162.
  • Pichel, Ricardo (2014): “Nuno Freire de Andrade, Mestre de Cristo. Tradición e vínculos dos Andrade co reino portugués”, Madrygal. Revista de estudios gallegos 17, pp. 99-113.
  • Pichel, Ricardo (2015a): “Algunos aspectos paleográficos y grafemáticos conflictivos de la Historia Troyana”, en J. P. Sánchez Méndez, Mariela de la Torre e V. Codita (eds.), Temas, problemas y métodos para la edición y el estudio de documentos hispánicos antiguos. Valencia: Tirant Humanidades, pp. 535-548.
  • Pichel, Ricardo (2015b): “A recepção ocidental da historiografia pós-alfonsina. O compêndio cronístico da Crónica de Castela e da Estoria de España”. Comunicación inédita exposta no Colóquio “A Crónica de 1344 e a historiografia pós-alfonsina” (Universidade do Porto, 9-10/07/2015).
  • Pichel, Ricardo (2016): “«Lean por este libro que o acharam mays complidamente...». Del Libro de Troya alfonsí a la Historia troyana de Pedro I”, Troianalexandrina 16, pp. 55-180.
  • Pichel, Ricardo e Alexandra Cabana Outeiro (2007): “Parámetros para o estudo da introducción do romance na documentación notarial galega”, en A. I. Boullón Agrelo (ed.), Na nosa lyngoage galega. A emerxencia do galego como lingua escrita na Idade Media. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, pp. 127-157.
  • Pichel, Ricardo e Xavier Varela Barreiro (2014): “Edición de textos da Galiza medieval e moderna. Algúns proxectos en marcha”, en L. Eirín García e X. López Viñas (eds.) Lingua, texto, diacronía. Estudos de lingüística histórica (Revista Galega de Filoloxía, Monografía 9), pp. 291-318.
  • Pichel, Ricardo e Xavier Varela Barreiro (2017): “Dos Lima aos Mendoza. Patrocinio e itinerario (pos)medieval do Livro de Tristam”, en preparación.
  • Piestch, Karl (1913): “Concerning MS. 2-G-5 of the Palace Library of Madrid”, Modern Philology 11, pp. 1-18.
  • Piestch, Karl (1915-16): “On the Language of the Spanish Grail Fragments”, Modern Philology 13, pp. 369-378, 625-646.
  • Piestch, Karl (1924-25): Spanish Grail Fragments. El Libro de Josep Abarimatia. La Estoria de Merlin. Lançarote. Chicago: The University of Chicago Press, 2 vols.
  • Piestch, Karl (1925): “Zur Spanischen Grammatik aus Einem Komentar zu den Spanischen Gralfragmenten”, en VV.AA., Homenaje a Menéndez Pidal. Miscelánea de estudios lingüísticos, literarios e históricos. Madrid: Hernando, vol. 1, pp. 33-47.
  • Portela Silva, Ermelindo (1976): La región del Obispado de Tuy en los siglos XII a XV: una sociedad en la expansión y en la crisis. Santiago de Compostela: El Eco Franciscano.
  • Prado-Vilar, Francisco (2010): “Nostos, Ulises, Compostela y la ineluctable modalidad de lo visible”, en M. Castiñeiras (ed.), Compostela y Europa. La historia de Diego Gelmírez. Milán / Santiago de Compostela: Skira Editore / Xunta de Galicia, pp. 260-269.
  • Ramos, Maria Ana (2016): “De um antigo canto em francês a textos tardios em galego-português. Os lais”, en G. Videira Lopes e M. Pedro Ferreira (eds.), Do canto à escrita: Novas questões em torno da Lírica Galego-Portuguesa. Nos cem anos do pergaminho Vindel. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais, Centro de Estudos de Sociologia e Estética Musica, pp. 59-92.
  • Rei, António (2010): “A tradução do Livro de Rasis e a memória da Casa Senhorial dos Aboim-Portel”, Cahiers d’études hispaniques médiévales 33, pp. 155-172.
  • Río Riande, Gimena del (2011): “La transmisión material de la lírica profana gallego-portuguesa: contribución a la descripción codicológica y paleográfica del manuscrito o fragmento de Torre do Tombo o Pergamino Sharrer (T)”, en M. J. Salamanca López (dir.), La materialidad escrita: nuevos enfoques para su interpretación. Oviedo: Instituto de Estudios para la Paz y la Cooperación, pp. 187-229.
  • Río Riande, Gimena del e Germán Pablo Rossi (2015): “Apuntes para la reconstrucción filológico-musicológica de los lais de Bretaña gallego-portugueses. El caso del anónimo D’Un amor eu cant’ e choro (B4, Vª4)”, Revista del Instituto de Investigación Musicológica “Carlos Vega” XXIX/29, pp. 89-118.
  • Riesco Terrero, Ángel, Elisa Ruiz García, Jesús Domínguez Aparicio e Ana Belén Sánchez Prieto (1995): Aproximación a la cultura escrita. Material de apoyo. Madrid: Editorial Playor (Col. Textos y Recuperación).
  • Rodrigues, Ana Paula Leite (2016): “En torno a un territorio periférico y fronterizo: la relación del monasterio de Santa María de Oia con el poder regio portugués (siglos XII a XV)”, Studia Historica, Historia Medieval 34, pp. 215-242.
  • Rodríguez, José Luís (1988): “Os nomes dos trovadores. Algumhas anotaçons para umha fixaçom possível”, en V. Beltran (coord.), Os nomes dos trovadores. Algumhas anotaçons Actas del I Congreso de la Asociación Hispánica de Literatura Medieval (Santiago de Compostela, 2 al 6 de diciembre de 1985), pp. 523-538.
  • Rodríguez, José Luís (1999): “De castelhano para galego-português: as traduções medievais”, en R. Álvarez e D. Vilavedra (eds.), Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, vol. 2, pp. 1285-1299.
  • Rodríguez Porto, Rosa María (2012): Thesaurum. La Crónica Troyana de Alfonso XI (Escorial h.I.6) y los libros iluminados de la monarquía castellana (1284-1369). Tese de doutoramento inédita. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Facultade de Xeografía e Historia.
  • Romero Portilla, Paz (2006): “Un Observatorio Privilegiado de las Relaciones entre Castilla y Portugal: Tuy en la Edad Media”, en Estudos em Homenagem ao Professor Doutor José Marques. Porto: Universidade do Porto, Faculdade de Letras, pp. 247-259.
  • Romero Tallafigo, Manuel, Laureano Rodríguez Liáñez e Antonio Sánchez González (1995): Arte de leer escrituras antiguas. Paleografía de lectura. Huelva: Universidad de Huelva.
  • Ros Domingo, Enrique Andrés (2001): Arthurische Literatur der Romania. Die iberoromanischen Fassungen des Tristanromans und ihre Beziehungen zu den französischen und italienischen Versionen. Bern: Peter Lang.
  • Rossi, Luciano (1979): A literatura novelística na Idade Média portuguesa. Amadora: Bertrand.
  • Rossi, Luciano (1993): “Livro de Tristan”, en G. Lanciani e G. Tavani (orgs. e coords.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, pp. 414-415.
  • Rubio Pacho, Carlos (1995): “Reflexiones sobre el desarrollo de la literatura artúrica castellana”, en R. E. Penna e Mª A. Rosarossa (eds.), Studia Hispanica Medievalia III. Actas de las IV Jomadas Internacionales de Literatura Española Medieval. Buenos Aires: Universidad Católica Argentina, pp. 169-173.
  • Sánchez Ameijeiras, Rocío (2003): “Cistercienses y leyendas artúricas: el Caballero del León en Pena Maior (Lugo)”, en R. Sánchez Ameijeiras e J. L. Senra Gabriel y Galán (coords.), El tímpano románico. Imágenes, estructuras y audiencias. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, pp. 295-321.
  • Sánchez Carrera, María José (1997): El Bajo Miño en el siglo XV, el espacio y los hombres. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Santos, Zulmira (2012): “Sobre livros de cavalaria, leituras e leitores nos séculos XVI e XVII”, en L. Márcia Mongelli (org.): De cavaleiros e cavalarias. Por terras de Europa e Américas. São Paulo: Humanitas, pp. 669-677.
  • Sanz Fuentes, María Josefa (1991): “Paleografía de la baja Edad Media castellana”, Anuario de Estudios Medievales 21, pp. 527-536.
  • Sanz Fuentes, María Josefa (2010): “La escritura gótica documental en la Corona de Castilla”, en Mª J. Sanz e M. Calleja (coords.), Paleografía II: Las escrituras góticas desde 1250 hasta la imprenta. V Jornadas de la Sociedad Española de Ciencias y Técnicas Historiográficas. Oviedo: Universidad de Oviedo, pp. 107-126.
  • Serrano y Sanz, Manuel (1928): “Fragmento de una versión galaico‑portuguesa de Lanzarote del Lago (manuscrito del siglo XIV)”, Boletín de la Real Academia Española 15, pp. 307‑314.
  • Simó, Meritxell (2008): “Les primeres traduccions romàniques en rosa de la Historia regum Britanniae”, Estudics Romànics 30, pp. 39-53.
  • Sharrer, Harvey L. (1977): A Critical Bibliography of Hispanic Arthurian Material. I. Texts: the prose romance cycles. London: Grant & Cutler Ltd (Research Bibliographies & Checklists).
  • Sharrer, Harvey L. (1981): “The Provenance and Date of the Spanish Prose Lancelot”, Bulletin Bibliographique de la Société Intemationale Arthurienne 33, p. 311.
  • Sharrer, Harvey L. (1984): “La fusión de las novelas artúrica y sentimental a fines de la Edad Media”, El Crotalón. Anuario de Filología Española 1, pp. 147-157.
  • Sharrer, Harvey L. (1986): “Spanish and Portuguese Arthurian Literature”, en N. J. Lacy (ed.), The Arthurian Encyclopedia. New York: Garland, pp. 516-521.
  • Sharrer, Harvey L. (1987): “Notas sobre la materia artúrica hispánica (1979-1986)”, La Coronica 15/2 (spring), pp. 328-340.
  • Sharrer, Harvey L. (1988): “La materia de bretaña en la poesía gallego-portuguesa”, en V. Beltrán (org.), Actas del I congreso de la Asociación Hispánica de Literatura Medieval. Barcelona: Promociones y Publicaciones Universitarias, pp. 561-569.
  • Sharrer, Harvey L. (1993a): “Fragmentos de Sete Cantigas d’Amor de D. Dinis, Musicadas – Uma Descuberta”, en A. A. Nascimento e C. Almedia Ribeiro (orgs.), Actas do IV Congresso da Associação Hispânica de Literatura Medieval. Literatura Medieval. Lisboa: Cosmos, vol. 1, pp. 13-29.
  • Sharrer, Harvey L. (1993b): “Pergaminho Sharrer”, en G. Lanciani e G. Tavani (orgs. e coords.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa. Lisboa: Caminho, pp. 534-536.
  • Sharrer, Harvey L. (1994): “The Acclimatization of the Lancelot-Grail Cycle in Spain and Portugal”, en W. W. Kibler (ed.), The
  • Sharrer, Harvey L. (1996): “Spain and Portugal”, en N. J. Lacy (ed.), Medieval Arthurian Literature. A Guide to Recent Research. New York: Garland, pp. 401-449.
  • Soberanas, Amadeu (1979): “La version galaïco-portugaise de la Suite du Merlin”, Vox Romanica XXXVIII, pp. 174-193.
  • Soriano Robles, Lourdes (1998): “La edición del fragmento de la copia gallega del Libro de Tristán”, en C. Parrilla et alii (eds.): Edición y anotación de textos. Actas del I Congreso de Jóvenes Filólogos (A Coruña, 25-28 de septiembre de 1996). A Coruña: Universidade da Coruña, vol. 2, pp. 667-675.
  • Soriano Robles, Lourdes (2003): “Los Lais de Bretanha gallego-portugueses y sus modelos franceses (Tristan en prose y Suite du Merlin de la Post-Vulgata artúrica)”, en J. L. Serrano Reyes (ed.), Cancioneros en Baena. Actas del II Congreso Internacional Cancionero de Baena. In Memoriam Manuel Alvar. Baena: Ayuntamiento de Baena, vol. 2, pp. 27-46
  • Soriano Robles, Lourdes (2006): Livro de Tristan. Contribución al estudio de la filiación textual del fragmento gallegoportugués. Roma: Nuova Cultura.
  • Soriano Robles, Lourdes (2013a): “La literatura artúrica de la península Ibérica: entre membra disiecta, unica y códices repertoriales”, e-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes 16 (http://e-spania.revues.org/22792).
  • Soriano Robles, Lourdes (2013b): “El Lancelot en prose en bibliotecas de la Península Ibérica ayer y hoy”, Medievalia 16, pp. 265-283.
  • Soriano Robles, Lourdes (2015): “The Matière de Bretagne in the Corona de Aragón”, en D. Hook (ed.), The Arthur of the Iberians. The Arthurian Legends in the Spanish and Portuguese Worlds. Cardiff: University of Wales Press, pp. 162-186.
  • Sottomayor-Pizarro, José Augusto de (1987): Linhagens Medievais Portuguesas: Genealogias e Estratégias (1279-1325). Tese de doutoramento. Porto: Universidade do Porto, Faculdade de Letras, 3 vols. (https://repositorio-aberto.up.pt/handle/10216/18023).
  • Sottomayor-Pizarro, José Augusto de (2011): “Os Limas: da Galiza a Giela (Séc. XII a XV)”, en Actas do 2º Congresso Internacional: Casa Nobre um Património para o Futuro. Arcos de Valdevez: Município de Arcos de Valdevez, pp. 53-74.
  • Sottomayor-Pizarro, José Augusto de (20122 [2008]): D. Dinis. Lisboa: Temas e Debates.
  • Sottomayor-Pizarro, José Augusto de (2015): “A Família Lima entre a Galiza e Portugal (Séculos XII a XVI)”, en J. A. de Sottomayor-Pizarro e M. Jorge Barroca (eds.), Paço de Giela. História de um Monumento. Arcos de Valdevez, pp.15-65.
  • Souto Cabo, José António (2002): “Usos romances na documentaçom galego-portuguesa do séc. XIII”, en B. Head, J. Teixeira, A. Lemos, A. Barros e A. Pereira (orgs.), História da língua e História da Gramática. Actas do Encon