La participación ciudadana en políticas de salud en España y Brasilbuscando una mayor igualdad y equidad

  1. Pineda Nebot, Carmen
  2. Cernadas Ramos, Andrés
  3. Chao Pérez, Luca
Revista:
Praxis sociológica

ISSN: 1575-0817

Ano de publicación: 2014

Número: 18

Páxinas: 177-193

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Praxis sociológica

Resumo

El surgimiento de las nuevas tecnologías y su introducción en la administración pública han ayudado a ampliar los canales de participación ciudadana en el ámbito de la gestión pública. Pero no todo son ventajas, pues las TICs, también pueden ser un elemento que actúe a su vez como factor discriminante para conseguir participación ciudadana más igualitaria y equitativa. El presente artículo pretende analizar la participación ciudadana en políticas de salud en España y Brasil, con el doble objetivo de, por un lado poner de manifi esto sus similitudes y diferencias, y por otro, poder valorar su contribución a la igualdad y la equidad. La metodología que se ha utilizado ha sido un análisis comparativo de las principales medidas legislativas y programas de participación en salud de ambos países. De su estudio se derivan una serie de recomendaciones que pueden servir para profundizar en el carácter participativo e inclusivo de sus respectivos sistemas sanitarios.

Referencias bibliográficas

  • ABELSON, J.; FOREST, PG.; EYLES, J.; SMITH, P.; MARTIN, E.; GAUVIN, JP., (2003), “Deliberations about deliberative methods: issues in the design and evaluation of public participation processes” en Social Science and Medicine 57, pp. 239-51.
  • AGENCIA DE CALIDAD DEL SNS. Instituto de información sanitaria. Resumen del barómetro sanitario de 2010: 32. Disponible en: http://www.msps.es/ estadEstudios/estadisticas/docs/Principales_resultados_ 2010.pdf. (Consulta 2-5-2012)
  • AGUILAR IDÁÑEZ, M.J. (2001), La participación comunitaria en salud: ¿Mito o realidad?, Madrid, Díaz de Santos.
  • AVRITZER, L. y CUNHA, E. (2003), “Conselhos de assistência social no estado de Minas Gerais”.Relatório de pesquisa. Belo Horizonte.
  • BARCELOS, M. et al. (2009), “Conselho Nacional de Saúde: histórico, papel institucional e atores estatais e societais” enCôrtes, S. V. (Org.). Participação e saúde no Brasil, Rio de Janeiro, Fiocruz.
  • BLEDA, J. M. y AGUILAR, M. (2011), Participación ciudadana en salud, Editorial Universitas S.A., Madrid.
  • BLEDA, J. M. y GUTIÉRREZ, R. (2006), “La participación ciudadana en el sistema sanitario público de Castilla-La Mancha. Hacia un nuevo modelo de implicación de los ciudadanos”, en Revista Comunidad PACAP, 9, pp. 26-27.
  • BLEDA, J.M.; SANTOS, A. y FERNÁNDEZ, C. (2008), “Diseño de un modelo de participación ciudadana en salud en la Comunidad de Castilla-La Mancha e implementación del mismo en el Área de Salud de Puertollano (2005-2008)”, en Revista de Administración Sanitaria Siglo XXI v. 6, nº 4, pp. 699-714.
  • BLEDA, J.M.; SANTOS, A.; FERNANDÉZ, C. y SÁNCHEZ, Mª T. (2009),”Un nuevo modelo de participación ciudadana en salud en el área sanitaria de Puertollano (Castilla-La Mancha)”, en Revista Comunidad PACAP, 11, p.8-11.
  • CARVALHO, A. I.(1995). Conselhos de Saúde no Brasil, FASE/IBAM, Rio de Janeiro.
  • CARVALHO, A. I. (1997), “Conselhos de saúde, responsabilidade pública e cidadania: a reforma sanitária como reforma do Estado” en Fleury, Sonia. Saúde e Democracia: a luta do CEBES, Lemos Editorial, São Paulo.
  • CERNADAS, A. (2010), La salud y el acceso a los sistemas sanitarios públicos. Desigualdades e inequidades, Editorial Síntesis y Caja Madrid, Madrid.
  • CERNADAS, A. y LIPORONI, A. La participación ciudadana en las políticas de salud en Brasil y España, en: Horizontes de Brasil. Escenarios, intercambios y diversidad. Ediciones ANPEC, ISBN 978-84-614-9157-5. E-book. Barcelona, 2011. Pág. 2194-2204.
  • CONSEJERÍA DE SALUD Y SERVICIOS SANITARIOS DEL PRINCIPADO DE ASTURIAS (2011), Documento Marco: Propuestas para la Participación Ciudadana en Salud en Asturias, disponible en: http://www.asturias. es/Astursalud/ Ficheros/AS_Salud%20Publica/AS_Promocion%20de%20 la%20Salud/Participaci%C3%B3n%20ciudadana/DOCUMENTO%20 MARCO_PCS.pdf (Consulta 15/03/2013)
  • CÔRTES, S. V. (2009), “Sistema Único de Saúde: espaçosdecisórios e a arena política de saúde”, en Caderno de saúde pública, Rio de Janeiro, v. 25, n. 7, pp. 1626-1633.
  • COUTTOLENC, B. F. y ZUCCHI, P. (1998), Gestão de Recursos Financeiros, Petrópolis/USP, São Paulo.
  • DECLARACIÓN DE BARCELONA DE LAS ASOCIACIONES DE PACIENTES (2003). Disponible en: http://www.fbjoseplaporte.org/dbcn/ (Consulta 10/02/2013)
  • FEDERACIÓN LOCAL DE ASOCIACIONES DE VECINOS (FLAVE) DE PUERTOLLANO (2009), “Valoración desde la Federación local de Asociaciones de Vecinos (FLAVE) del Decreto sobre Órganos de Participación Ciudadana en Puertollano”, en Revista Comunidad PACAP, 11, pp. 12-13.
  • FLEURY, S. (1997), Saúde e Democracia: a luta do CEBES, Lemos Editorial, São Paulo.
  • GONÇALVES, A.; GONÇALVES, R. y WEFFORT, E. (2008), “Tipologias de Comunidades Participativas na América Latina: o Caso dos Conselhos de Saúde de Montevidéu (Uruguai) e Porto Alegre (Brasil)”en Cadernos PROLAM/USP año 8, vol. 1, pp. 9 - 39.
  • GUIZARDI, F. L. y PINHEIRO, R. (2006), “Dilemas culturais, sociais e políticos da participação dos movimentossociais nos conselhos de saúde”, en Ciência e SaúdeColetiva. Rio de Janeiro: v. 11, n. 3, pp. 797-805.
  • INSTITUTO DE ESTUDIOS SOCIALES AVANZADOS (IESA) (2010), “Los Presupuestos Participativos en el Área de Salud de Puertollano”, Documento de Trabajo E-0920. Disponible en: http://www.gapllano.es/pciudadana/documentos/ informeIESA.pdf (Consulta 14/04/2013)
  • INSTITUTO DE PESQUISA ECONÔMICA APLICADA (IPEA) (2012), O Conselho Nacional de SaúdenaVisão de seusConselheiros.Relatório de Pesquisa, Brasilia. Disponible en: http://cesauceara.com/wp-content/ uploads/2012/07/Projeto-Conselho-Nacionais.pdf (Consulta 01/04/2013)
  • LINDSTRÖM KARLSON, A. (2006), “Implicación y coparticipación del ciudadano en las decisiones de políticas sectoriales: el caso de la salud y los servicios sanitarios”, Documento de trabajo nº 31, en Fundación Salud, Innovación y Sociedad. Disponible en http://www.fundsis.org/docs_ act/109_Documento-de-trabajo-31.pdf (Consulta 1/05/2013)
  • MARTÍN-GARCÍA, M.; PONTE-MITTELBRUN, C. y SÁNCHEZ-BAYLE, M. (2006), “Participación social y orientación comunitaria en los servicios de salud”, en Gaceta Sanitaria; 20 (Supl 1), pp. 192-202.
  • MATTOS, R (2005), “Direito, necessidades de saúde e integralidade”, en Pinheiro, R. y MATTOS, R. (Org.), Construção social da demanda, direito à saúde, trabalhoem equipe, participação e espaços públicos, CEPESC, UERJ: ABRASCO, Rio de Janeiro.
  • MINISTERIO DE SANIDAD, SERVICIOS SOCIALES E IGUALDAD (2011), Opinión de los Ciudadanos. Barómetro Sanitario 2010. Disponible en http://www.msc.es/estadEstudios/estadisticas/docs/BS_2010_Informe_ Resultados.pdf (Consulta 17/03/2013)
  • MONTEIRO, M.G. y SOARES, T. (2007), “Descentralização e Participação Social no Sistema Público de Saúde”, ponencia presentada en XXXI Encontro da ANPAD, Rio de Janeiro.
  • ORGANIZACIÓN PANAMERICANA DE LA SALUD (OPS) (2002),La Salud pública en las Américas: nuevos conceptos, análisis del desempeño y bases para la acción, OPS, Washington D.C.
  • PEREIRA, M.F. (2008), “Experiência de Participação Pública nos ConselhosMunicipais de Saúde no Brasil”, ponencia presentada en VI CongressoPortuguês de Sociologia, Lisboa.
  • PINEDA, C y CHAO, L. (2012), “Los nuevos mecanismos de participación ciudadana en salud y su contribución a la igualdad y la equidad”. XVII Congreso del CLAD, Colombia, 2012. Publicada en Actas de Congreso. ISBN: 978-980-6125-71-1
  • RUIZ-AZAROLA, A. y PERESTELO-PÉREZ, L. (2012), “Participación ciudadana en salud: formación y toma de decisiones compartida. Informe SESPAS 2012”, en Gaceta Sanitaria 26(S), pp. 158–161.
  • SEGURA, A. (2010), “La participación ciudadana, la sanidad y la salud”, en Gestión Clínica y Sanitaria v. 12 nº 2, pp. 55-62.
  • SEGURA, A. (2005), “Participacióciutadana en l’estratègia de desenvolupament de la salut pública a Catalunya 2010” en: Antó JM (coordinador), La reforma de la Salut Pública a Catalunya. Informe del comitècientífi c per donar suporttècnic i científi c al projecte de reordenació del sistema de salut pública a Catalunya. Barcelona: Generalitat de Catalunya, pp. 113-126.
  • SERAPIONI, M. y ROMANÍ, O. (2006), “Potencialidades e desafi os da participaçãoeminstâncias colegiadas dos sistemas de saúde: os casos de Itália, Inglaterra e Brasil”, en Cad. Saúde Pública 22(11), pp. 2411-2421, Rio de Janeiro.
  • SESCAM (2006), Encuentro regional sobre participación ciudadana en el sistema sanitario público de Castilla-La Mancha. Conclusiones. Disponible en http://sescam.jccm.es/web1/ciudadanos/elSescam/Resumen_Conclusiones_Encuentro_PC.pdf (Consulta 13/05/2013)
  • VAN STRALEN, C. J. et al.(2006), “Conselhos de saúde: efetividade do controle social emmunicípios de Goiás e Mato Grosso do Sul”, en Ciência&SaúdeColetiva v. 11, n. 3, pp. 621-632.
  • VARGAS CORTÊS, S. (org) (2009), Participação e saúde no Brasil, Editora Fiocruz, Rio de Janeiro.
  • VRANGBÆK, K. y ØSTERGREN, K. (2006), “Patient Empowerment and the Introduction of Hospital Choice in Denmark and Norway”, en Health Economics, Policy and Law, Vol. 1 nº 4, pp. 371-394, Cambridge.
  • WENDHAUSEN, A. y CAPONI, S., (2002) “O diálogo e a participaçãoemumconselho de saúdeem Santa Catarina, Brasil”, en Cad. Saúde Pública, 18(6), pp. 1621-1628.