De cómo nace el movimiento obrero en Galicia, 1870-1900

  1. Barral Martínez, Margarita
Revista:
Revista General de Derecho del Trabajo y de la Seguridad Social

ISSN: 1696-9626

Ano de publicación: 2012

Número: 31

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Revista General de Derecho del Trabajo y de la Seguridad Social

Resumo

Hasta hace poco y desde el punto de vista historiográfico nos enfrentábamos a ciertas limitaciones para abordar y presentar una síntesis de la historia del movimiento obrero gallego. Pero las últimas publicaciones permitido un avance en el conocimiento del tema, ya que nos permiten tener una visión más real (y científica por lo tanto) de tal realidad. Este breve ensayo pretende tratar los orígenes del movimiento obrero en Galicia desde los primeros motines que afloran en el siglo xviii hasta los albores del xx, incidiendo en la importancia del último cuarto del siglo xix como el momento de eclosión del movimiento proletariado y sus reivindicaciones laborales propiamente dichas.

Referencias bibliográficas

  • Alonso Álvarez, L., As tecedeiras do fume: historia da Fábrica de Tabacos da Coruña, A Nosa Terra, Vigo, 1998.
  • Barreiro Fernández, X. R., A Sociedade Galega Contemporánea: Tradición e Modernidade, en Rodríguez Iglesias, F. (coord.), Galicia: Historia, vol. v, A Coruña, Hércules, 1991.
  • Barreiro Fernández, X. R., Historia contemporánea de Galicia (s. xix-xx), Gamma, A Coruña, 1984.
  • Barreiro Fernández, X. R., Historia de Galicia, vol. iv: Idade Contemporánea, Galaxia, Vigo, 1981.
  • Barreiro Fernández, X. R., et al., O movemento obreiro en Galicia: catro ensaios, Xerais, Vigo, 1990.
  • Blanco Paredes, J., et al., Os sucesos de outubro de 1934 en Ferrol, Asociación Cultural Quintanilla Martínez, Ferrol, 2000.
  • Brey, G., <<La sociedad gallega (1874-1936)>>, en J. de Juana y J. Prada (coords.), Historia contemporánea de Galicia, Ariel, Barcelona, 2005, pp. 169-202.
  • Brey, G., <<Conquista do tempo e do lecer militante entre os traballadores galegos (1871-1911)>>, Murguía, Revista Galega de Historia, n.º 5, agh, 2004, pp. 117-123.
  • Brey, G., Pablo Iglesias, los socialistas y el movimiento obrero en Galicia (1890-1910), Ayuntamiento de A Coruña, 2001.
  • Brey, G., Économie et mouvement syndical en Galice (1840-1911), Université de Pau et des Pays de l’Adour, Pau, 1898. Tesis doctoral inédita.
  • Brey, G., <<Un exemplo de internacionalismo sindical: a Unión Galaico-Portuguesa (1901-1904), en J. de Juana y X. Castro, III Xornadas de Historia de Galicia: sociedade e movemento obreiro en Galicia, Deputación Provincial de Ourense, 1986, pp 223-255.
  • Brey, G., <<Los tres primeros de mayo en A Coruña. 1890-1891-1892>>, en S. Castillo, C. Forcadell, M.ª C. García Nieto y J. S. Pérez Garzón (coords.), Estudios sobre Historia de España (Homenaje a Tuñón de Lara), tomo i, uimp, Madrid, 1981, pp. 413-428.
  • Buxán, F., Julio Aneiros, la lucha imprescindible, Embora, 2004.
  • Cabo Villaverde, M., <<Agrarisme et agrariens en Galice : bilan et perspectivas de recherche>>, en P. Cornu y J.-L. Mayaud (dirs.), Au nom de la terre : agrarisme et agrariens en France et en Europe du 19e siècle à nous jours, La Boutique de l’Histoire, París, 2007, pp. 65-84.
  • Cabo Villaverde, M., <<Trayectoria do agrarismo galego>>, en G. Constenla Bergueiro y L. Domínguez Castro (eds.), Tempos de sermos: Galicia nos séculos contemporáneos, Universidade de Vigo, 2002, pp. 145-172.
  • Cabo Villaverde, M., O agrarismo, A Nosa Terra, Vigo, 1998.
  • Cabo Villaverde, M. y A. Míguez Macho, A propósito de Brañas: o sindicalismo católico obreiro e agrario en Galicia ata a guerra civil, Fundación Alfredo Brañas, Santiago de Compostela, 2006.
  • Capel Martínez, R. M.ª, <<Del taller a la fábrica: la mujer obrera en España (1876-1936)>>, en M. Cedenilla Paredes (ed.), El Trabajo y la Memoria Obrera: Actas de las IX Jornadas de Castilla-La Mancha sobre Investigación en Archivos (Guadalajara, 27-30 de abril de 2009), Asociación de Amigos del Archivo Histórico de Guadalajara / Fundación Anastasio Gracia-fitel, Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha, Toledo, 2011, pp. 169-189.
  • Carballo Carballo, F., <<Sindicatos e outras organizacións no campo galego (1900-1926)>>, Encrucillada. Revista galega de pensamento cristián, vol. iv, n.º 16, Ferrol, 1980, pp. 22-34.
  • Carmona, X. y J. Nadal, El empeño industrial de Galicia: 250 años de historia, 1750-2000, Fundación Pedro Barrié de la Maza, A Coruña, 2005.
  • Casariego, J. E., El Marqués de Sargadelos o los comienzos del industrialismo capitalista en España (vida y obra de un prócer de la Ilustración asturiana), 2.ª ed., Instituto de Estudios Asturianos, Oviedo, 1974.
  • Castro Pérez, X., <<Introducción á historia do movemento obreiro galego>>, en J. de Juana y X. Castro (eds.), III Xornadas de Historia de Galicia: sociedade e movemento obreiro en Galicia, Deputación Provincial de Ourense, 1986, pp. 185-222.
  • Constenla Bergueiro, G. y L. Domínguez Castro, <<Cronoloxía de historia contemporánea de Galicia>>, en íd. (eds.), Tempos de Sermos: Galiza nos séculos contemporáneos, Universidade de Vigo, Vigo, 2002.
  • De Juana, J. y X. Castro, III Xornadas de Historia de Galicia: sociedade e movemento obreiro en Galicia, Deputación Provincial de Ourense, 1986.
  • Elorza, A., <<El significado político de la Restauración>>, en íd., La modernización política en España, Endymion, Madrid, 1974, pp. 257-276.
  • Espuny Tomás, M. J., <<Los accidentes de trabajo: perspectiva históricas>>, IUSlabor. Revista electrónica, n.º 3 (2005), Universitat Pompeu Fabra, Barcelona. Web: <http://www.upf.edu/iuslabor/032005/art16.htm>.
  • Fernández Álvarez, A., Ricardo Mella o el anarquismo humanista, Anthropos, Barcelona, 1990.
  • Fernández Vázquez, M.ª T., La industria del curtido en la Galicia contemporánea, tesis doctoral, usc, 2002 (formato cd-rom).
  • Giráldez Rivero, J., Crecimiento y transformación del sector pesquero gallego, 1880-1936, Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, Madrid, 1996.
  • Gómez Alén, J., <<O 1º de Maio, pasado e presente>>, Galicia Sindical, n.º 29, 1995.
  • Gómez Alén, J. y V. Santidrián Arias, O 10 de Marzo: unha data na historia, Fundación 10 de Marzo, Tórculo, Santiago, 1993.
  • Ledo Cabido, B. (ed.), Ferrol, Ir Indo, Vigo, 2006.
  • Llorca Freire, G., Ferrol, memoria de vida cotiá: alimentación, oficios, tempo de lecer, tempo de fogar, Librería del Campus, Ferrol, 1998.
  • López Garrido, D., El aparato policial en España: historia, sociología e ideología, Ariel, Barcelona, 1987.
  • Lozano Courtier, A., La organización industrial de los Arsenales del Estado en el último cuarto del siglo xix, Documento de Trabajo 9406, Fundación Empresa Pública, Madrid, septiembre de 1994.
  • Míguez Macho, A., La construcción de la ciudadanía a través de los movimientos sociales: el movimiento obrero en Galicia (1890-1936), Fundación 10 de Marzo, Santiago de Compostela, 2007.
  • Miranda Boto, J. M.ª y L. Velasco Martínez, <<La cuestión social desde Cánovas hasta Dato: el nacimiento del Derecho del Trabajo en España a través de los gobiernos conservadores (1875-1920)>>, Revista General de Derecho del Trabajo y de la Seguridad Social, n.º 23, 2011 (enero). Web: <http://www.iustel.com/v2/ revistas/detalle_revista.asp?id_noticia=409925>.
  • Muñoz Abeledo, L., Género, trabajo y niveles de vida en la industria conservera de Galicia, 1870-1970, Icaria / Universitat de Barcelona, Barcelona, 2010.
  • Muñoz Abeledo, L. <<Hombres, mujeres y latas: la segmentación laboral en la industria de conservas de pescado>>, en C. Sarasúa y L. Gálvez (eds.), ¿Privilegios o eficacia?: mujeres y hombres en los mercados de trabajo, Universidad de Alicante, Alicante, 2003, pp. 279-306.
  • Muñoz Melgar, A., Ideología y lenguaje en las leyes laborales de España (1875-1978), Civitas, Madrid, 1992.
  • Palomares, J. M. y M. C. Fernández Casanova, La Comisión de Reformas Sociales y la cuestión social en Ferrol (1884-1903), Universidade de Santiago de Compostela, Santiago, 1984.
  • Palomeque López, M. C., <<La función y la refundación del Derecho del Trabajo>>, en Relaciones Laborales, n.º 13, 2000.
  • Pardo Bazán, E., La Tribuna, Cátedra, Madrid, 1975.
  • Pelayo Olmedo, J. D., <<El derecho de asociación en la historia constitucional española, con particular referencia a las leyes de 1887 y 1964>>, Revista Electrónica de Historia Constitucional, n.º 8, septiembre de 2007. Web: <http://hc.rediris.es/08/ articulos/html/Numero08.html?id=06>.
  • Pellisé Prats, B., <<Asociación>>, Nueva Enciclopedia Jurídica, tomo iii, F. Seix, Barcelona, 1951, pp. 61-97.
  • Pereira, D., Loita de clases e represión franquista no mar (1864-1939), Xerais, Vigo, 2010.
  • Pereira, D., Sindicalistas e rebeldes, A Nosa Terra, Vigo, 1998.
  • Pereira, D., <<A prensa libertaria na Galiza (1870-1936)>>, Ólibo. Os amantes das palabras, n.º 19: Anarquía, Santiago, septiembre de 1997, pp. 46-57.
  • Pereira, D., <<Remesas de emigrantes e movemento obreiro>>, Cadernos A Nosa Terra, n.º 13, 1992, pp. 13-16.
  • Pereira, D., (coord.), Os conquistadores modernos: movemento obreiro na Galicia de anteguerra, A Nosa Terra, Vigo, 1992.
  • Pérez Agulla, G., <<Enrique Heraclio Botana>>, Claridade, especial de septiembre de 2007, Fundación Luis Tilve, Santiago de Compostela, 2007.
  • Pernas Oroza, H., Las clases trabajadoras en la sociedad compostelana del siglo xix, Negra / Consorcio de Santiago, 2001.
  • Pernas Oroza, H. y M. Fernández González, <<Ejercicio y control de la prostitución en la Galicia urbana del primer tercio del siglo xx>>, Studia Historica. Historia Contemporánea, vols. 19-20, Universidad de Salamanca, 2001-2002, pp. 229-250.
  • Pillado, M., Desde el mar que perdiste, Edicións do Castro, A Coruña, 2002.
  • Quintana Garrido, X. R., <<Movemento obreiro, socialismo e historia social (algunhas reflexión para hoxe)>>, A Trabe de Ouro, n.º 14, Sotelo Blanco, 1993.
  • Ramil, R., F. J. Pérez, J. A. Rodríguez-Villasante, J. A., Granados y G. Llorca, Historia de Ferrol, Vía Láctea, A Coruña, 1998.
  • Reguera Rodríguez, A., Territorio ordenado, territorio dominado: espacios, políticas y conflictos en la España de la Ilustración, Universidad de León, 1993.
  • Romero Masiá, A., A Fábrica de Tabacos da Palloza: producción e vida laboral na decana das fábricas coruñesas, ugt / Xunta de Galicia, A Coruña, 1997.
  • Sánchez Agesta, L., Historia del constitucionalismo español, Centro de Estudios Constitucionales, Madrid, 1984.
  • Santalla López, M., Historia da ugt de Ferrol e comarca (1890-1972), Fundación Luis Tilve, Santiago, 1996.
  • Santalla López, M., Ferrol: historia social (1726-1858), A Nosa Terra, Vigo, 2006.
  • Santidrián Arias, V. M., <<Sobre a historia do movemento obreiro en Galicia>>, Dez-eme, n.º 3, 2001, pp. 29-35.
  • Seco Serrano, C., <<El Instituto de Reformas Sociales: un empeño conciliatorio entre dos ciclos revolucionarios>>, Revista del Ministerio de Trabajo e Inmigración, n.º extra 1, 2003, pp. 55-80.
  • Serrano, C., <<Cultura popular/Cultura obrera en España alrededor de 1900>>, Historia Social, n.º 4, Valencia, 1989, pp. 21-32.
  • Solé Tura, J. y E. Aja, Constituciones y períodos constituyentes en España (1808-1936), 13.ª ed, Siglo XXI, Madrid, 1985.
  • Taboada Moure, P., <<Revoltas populares en Galicia a mediados do século xix>>, Grial, anexo 1: Historia, Vigo, Galaxia, 1982, pp. 11-27.
  • Taboada Moure, P., <<Crisis de subsistencia e motíns populares na Galicia costeira (1835-1836)>>, Grial, t. 16, n.º 60, abril-junio de 1978, pp. 170-180.
  • Vilar Checa, E., El Marqués de Sargadelos y su obra, 2.ª ed., Ediciós do Castro, Sada, 1992.
  • Villares Paz, R. (ed.), O mundo do traballo en Galicia, Consellería de Traballo, Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, 2007.
  • Villares Paz, R. (ed.), Galicia siglo xx, La Voz de Galicia, A Coruña, 2004.