Patrones de estacionalidad del turismo de crucerosUn caso de estudio en la Península Ibérica

  1. Rubén Camilo Lois González 1
  2. Carlos Alberto Patiño Romarís 2
  3. Fernando González Laxe 3
  1. 1 Departamento de Xeografía, Universidade de Santiago de Compostela
  2. 2 Departamento de Historia, Arte e Xeografía, Universidade de Vigo
  3. 3 Departamento Economía Aplicada, Universidade da Coruña
Revista:
Anuario de estudios marítimos

ISSN: 2792-9698

Ano de publicación: 2022

Número: 1

Páxinas: 149-169

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Anuario de estudios marítimos

Resumo

El turismo de cruceros es un producto turístico que ha experimentado un importante crecimiento en los puertos del litoral español en las dos últimas décadas. Este artículo enfoca la problemática ligada a la estacionalidad del tráfico de cruceros desde la perspectiva de los puertos localizados en la Península Ibérica. El indicador manejado para este análisis es el movimiento de pasajeros de crucero durante el período 2012-2018. El objetivo principal es analizar la estacionalidad de tráfico de crucero para identificar un modelo propio de comportamiento e identificar los posibles cambios de la estacionalidad durante el período analizado. La determinación del patrón de estacionalidad nos permitirá concluir si existe complementariedad estacional entre el tráfico de pasajeros de crucero y el de los visitantes alojados en establecimientos hoteleros. Un análisis orientado al objetivo final de proporcionar una serie de sugerencias contra-estacionales y estrategias de planificación orientadas a mitigar en la medida de lo posible las consecuencias de dicha estacionalidad.

Referencias bibliográficas

  • ALLCOCK, J. B., “Seasonality”, in S. F. Witt & L. Moutinho (eds.) Tourism Marketing and Management Handbook. Prentice Hall, London, (1989), pp. 387-392.
  • ANDRIOTIS, K. y AGIOMIRGIANAKIS, G., “Cruise visitors’ experience in a Mediterranean port of call”, International Journal of Tourism Research, vol. 12(4), (2010), pp. 390-404.
  • BARDOLET, E. y SHELDON, P. J., “Tourism in Archipielagos: Hawai’i and the Balearics”, Annals of Tourism Research, 35 (4), (2008), pp. 900-923.
  • BARON, R. R. V., “Seasonality in tourism - part I”, International Tourism Quarterly, vol. 4, (1972), pp. 40-64.
  • BARON, R. R. V., “Seasonality in tourism – part II”, International Tourism Quarterly, vol. 1, (1973), pp. 51-67.
  • BARON, R. R. V., Seasonality in tourism: a guide to the analysis of seasonality and trends for policymaking, The Economist Intelligence Unit Limited, London, 1975.
  • BARON, R. R. V., “The measurement of seasonality and its economic impacts”, Tourism Economics, vol. 5(4), (1999), pp. 437-458.
  • BAUM, T., “Seasonality in tourism: understanding the challenges”, Tourism Economics, vol. 5(1), (1999), pp. 5-8.
  • BONN, M. A., FURR, H. L. y UYSAL, M., “Seasonal variation of coastal resort visitors: Hilton Head Island”, Journal of Travel Research, vol. 31(1), (1992), pp. 50-56.
  • BUTLER, R. W., “Seasonality in tourism: issues and implication”, AA.VV., Tourism: A stateo fthe art, Ed. A. V. Seaton, ed. John Wiley & Sons Ltd., Chichester (U.K.), 1994, pp. 332-339.
  • CELLINI, R. y RIZZO, G., “Private and Public Incentive to Reduce Seasonality: A Theoretical Model”, Economics Discussion Papers, 2012-16, (2012), Kiel Institute for the World Economy, Kiel.
  • CHARLIER, J. J., “The Seasonal Factor in the Geography of Cruise Shipping”. The Dock and Harbour Authority, vol. 79, (1999), pp. 214-219.
  • CHARLIER, J. J. y McCALLA, R. J., “A Geographical Overview of the World Cruise Market and its Seasonal Complementarities”, AA.VV., Cruise Ship Tourism, Ed. R. K. Dowling, ed. CABI, Wallingford (U.K.), 2006, pp. 18-30.
  • CHUNG, J. Y., “Seasonality in tourism: a review”, e-Review of tourism research (eRTR), vol. 7(5), (2009), pp. 82-96.
  • COOPER, C., FLETCHER, J., FYALL, A., GILBERT, D., WANHILL, S., Tourism: principles and practice, Pearson Education, Harlow (U.K.), 2008.
  • CRUZ, E., El turismo de cruceros en el mundo: análisis de las tipologías de cruceristas en el puerto de Málaga según la percepción de la imagen, satisfacción y lealtad al destino turístico de la capital, Tesis doctoral. Departamento de Economía y Administración de Empresas, Universidad de Málaga, Málaga, 2014.
  • DA CUNHA, J. “Cruzeiros turísticos e acesso a cidades históricas: A reinvenção de Lisboa como porto de entrada e lugar turístico”, International Journal of Scientific Management Tourism, 2 (3), (2016), pp. 397-416.
  • DE CANTIS, S., FERRANTE, M. y VACCINA, F., “Seasonal pattern and amplitude – a logical framework to analyse seasonality in tourism: an application to bed occupancy in Sicilian hotels”, Tourism Economics, 17(3), (2011), pp. 655-675.
  • DE CANTIS, FERRANTE, M., KAHANI, A., SHOVAL, N., “Cruise passesnger’s behavior at the destination: Investigation using GPS technology”, Tourism Management, 52, (2016), pp. 133-150.
  • DIMOU, I. y SIMANTIRAKI, E., “Cruise Tourism VS Hotel Accommodation: a Substitute or Complementary Relationship? A Preliminary Analysis for the City of Heraklion”, AA.VV., 2nd International Conference on Tourism and Hospitality Management, Activities for the Development of Tourism and Tourism Education y Tourism Research Institute, Atenas, Grecia, 2010), pp. 58-74.
  • DRAKATOS, C. G., “Seasonal concentration of tourism in Greece”, Annuals of Tourism Research, vol. 14 (4), (1987), pp. 582-586.
  • ESTEVE-PÉREZ, J. A., El tráfico de cruceros en el mediterráneo español y los agentes terrestres y marítimos relevantes para los itinerarios, Tesis doctoral. Universidad Politécnica de Cartagena, Cartagena, 2014.
  • ESTEVE-PÉREZ, J. y GARCÍA-SÁNCHEZ, A., “Characteristics and consequences of the cruise traffic seasonality on ports: the Spanish Mediterranean case”, Maritime Policy & Management, vol. 44 (3), (2017), pp. 358-372.
  • ESTEVE-PÉREZ, J. A., GARCÍA, A. y GUTIÉRREZ, J. E., “Estacionalidad del tráfico de cruceros en las Islas Canarias y la complementariedad entre rutas de crucero”, Anuario Jóvenes Investigadores, v. 8, (2015), pp. 51-53.
  • FERNÁNDEZ, A. y MARTÍN, Y., “Concentración e impacto estacional del turismo de cruceros en Málaga”, Revista de Estudios Regionales, 101, (2014), pp. 43-70.
  • FERNÁNDEZ-MORALES, A., “Decomposing seasonal concentration”, Annals of Tourism Research, 30 (4), (2003), pp. 942-956.
  • FIGUEIRA DE SOUSA, J., FERNANDES, A. y VICENTE, T., “A evolução da actividade de cruzeiros marítimos e o desenvolvimento das condições de recepção em Portugal”, Journal of Tourism and Sustainability, vol. 1 (2), (2011), pp. 101-108.
  • GETZ, D. y NILSSON, P. A., “Responses of FamilyBusinesses to Extreme Seasonality in Demand: The Case of Bornholm, Denmark”, Tourism Management, vol. 25 (1), (2004), pp. 17-30.
  • HALPERN, N., “Measuring Seasonal Demand for Spanish Airports: Implications for Counter-Seasonal Strategies”, Research in Transportation Business &Management, vol. 1(1), (2011), pp. 47-54.
  • HARTMANN, R., “Tourism, seasonality and social change”, LeisureStudies, vol. 5(1), (1986), pp. 25-33.
  • HIGHAM, J. y HINCH, T., “Tourism, sport and seasons: the challenges and potential of over coming seasonality in the sport and tourism sectors”, Tourism Management, vol. 23 (2), (2002), pp. 175-185.
  • HYLLEBERG, S., “General introduction”, AA.VV., Modelling seasonality, Ed. S. Hylleberg, ed. Oxford University Press, Oxford, 1992, pp. 3-14.
  • IRANDU, E. M., “The Potential for Cruise Tourism in Kenya”, Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 15 (1), (2004), pp. 69-86.
  • JANG, S., “Mitigating tourism seasonality: a quantitative approach”, Annals of Tourism Research, vol. 31 (4), (2004), pp. 819-836.
  • KOENIG-LEWIS, N. y Bischoff, E. E, “Seasonality research: The state of the art”, International Journal of Tourism Research, vol. 7 (4-5), (2005), pp. 201-219.
  • LUKOVIC, T. y Božić, K., “Seasonality: A factor of crisis or development in cruise tourism?”, AA.VV., C ruise Sector Challenges. Making Progress in an Uncertain World, Ed. P. Gibson, A. Papathanassis y P. Milde, P., ed. Gabler, Heidelberg, 2011, pp. 25-37.
  • LUNDTORP, S., RASSING, C. R. y WANHILL, S., “The off-Seasonis is ‘No Season’: The Case of the Danish Island of Bornholm”, Tourism Economics, vol. 5(1), (1999), pp. 49-68.
  • MARTÍNEZ-ROGET, F. y DE MIGUEL-DOMÍNGUEZ, J. C., “La demanda turística en Galicia. El problema de la concentración”, Revista Galega de Economía, vol. 9 (2), (2000), pp. 1-18.
  • MARUSIC, Z., SEVER, I. y IVANDIC, N., “Mediterranean Cruise Itineraries and the Position of Dubrovnik”, AA.VV., Cruise Tourism and Society, Eds. A. Papathanassis., T. Lukovic y M. Vogel, ed. Springer, Heidelberg, 2012, pp. 3-16.
  • MURPHY, P. E., Tourism: A community approach. Methuen, London, 1985. O’DRISCOLL, T. J., “Seasonality in the Trans-Atlantic vacation market”, Annals of Tourism Research, vol. 12 (1), (1985), pp. 109-110.
  • PALLIS, T., “Cruise Shipping and Urban Development: State of the Art of the Industry and Cruise Ports”, Discussion Paper No. 2015-14, (2015), International Transport Forum, Paris.
  • PATIÑO ROMARÍS, C. A., Espazos turísticos e de ocio no litoral galego: Unha análise a diferentes escalas, Tesis Doctoral. Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, 2016.
  • PENCO, L. y DI VAIO, A., “Monetary and Non-Monetary Value Creation in Cruise Port Destinations: An Empirical Assessment”, Maritime Policy & Management, vol. 41 (5), (2014), pp. 501-513.
  • RODRIGUE, J. P. y NOTTEBOOM, T., “The Geography of cruises: Itineraries, not destinations”, Applied Geography, 38, (2013), pp. 31-42.
  • ROSSELLÓ, J., RIERA, A. y SANSÓ, A., “The economic determinants of seasonal patterns”, Annals of Tourism Research, Volume 31 (3), (2004), pp. 697-711.
  • SANTOS DEL VALLE, A., La industria turística y el impacto del COVID-19: Escenarios y propuestas, Global Journey Consulting, Madrid, 2020.
  • SEIDL, A., GUILLANO, F. y PRATT, L., “Cruise tourism and community economic development in Central America and the Caribbean: The case of Costa Rica”, Pasos, vol. 4(2), (2006), pp. 213-224.
  • SEIDL, A., GUILLANO, F. y PRATT, L., “Cruising for colones: cruise tourism economics in Costa Rica”, Tourism Economics, vol. 13 (1), (2007), pp. 67-85.
  • SINCLAIR, M. T. y STABLER, M., The Economics of Tourism, Routledge, London, 1997.
  • SNEPENGER, D., HOUSER, B. y SNEPENGER, M., “Seasonality of demand”, Annals of Tourism Research, vol. 17 (4), (1990), pp. 628-630.
  • SURIÑACH, J., VAYÁ, E. y GARCÍA, J. R., Estudio de impacto económico de la actividad crucerista en Barcelona. Actualización de 2016, Laboratori de Transferència de Coneixement en Economia Aplicada AQR LabUniversitat de Barcelona (UB), CLIA, Barcelona, 2017.
  • SUTCLIFFE, C. M. S. y SINCLAIR, T. M., “The measurement of seasonality within the tourist industry: an application of tourist arrivals in Spain”, Applied Economics, vol. 12 (4), (1980), pp. 429-441.
  • SZIVAS, E., RILEY, M. y AIREY, D., “Labor mobility into tourism: attraction and satisfaction”, Annals of Tourism Research, 30(1), (2003), pp. 64-76.
  • WITT, S. F. y Moutinho, L. (Eds.), Tourism Marketing and Management Handbook, Prentice Hall, London, 1995.
  • SOESILO, J. A. y MINGS, R. C., “Assessing the seasonality of tourism”, Visions in Leisure and Business, vol. 6 (2), (1987), pp. 25-38.
  • YACOUMIS, J., “Tackling seasonality: The case of Sri Lanka”, International Journal of Tourism Management, vol. 1(2), (1980), pp. 84-98.