Alfabetización cartográficaun desafío para la formación del profesorado

  1. Rodríguez Lestegás, Francisco 1
  2. Macía Arce, Xosé Carlos 1
  3. Armas Quintá, Francisco Xosé 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

Revista:
Didáctica de las ciencias experimentales y sociales

ISSN: 0214-4379

Ano de publicación: 2021

Número: 40

Páxinas: 67-80

Tipo: Artigo

DOI: 10.7203/DCES.40.18054 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Didáctica de las ciencias experimentales y sociales

Resumo

This paper upholds the relevance of geography as strategic knowledge and as a way of looking at the world, which endorses its usefulness as scholar subject. However, the teaching of geography must be understood as geography education aimed at promoting geographic literacy, which is focused on spatial literacy and the development of spatial thinking that is omnipresent in our daily lives. Geography contributes to this task through cartographic literacy, since maps are powerful instruments to achieve this goal. However, the deficient use of maps in schools is reviewed and the institutional limitations to ensure adequate cartographic literacy among teachers are mentioned. Finally, the need for teachers to receive sufficient training in relation to the necessary competences to conduct the teaching and learning process of cartographic language is stated.

Referencias bibliográficas

  • Armas Quintá, F. X., Rodríguez Lestegás, F. y Macía Arce, X. C. (2017). Os SIX como recurso didáctico para o ensino e aprendizaxe da xeografía na educación secundaria. Revista Galega de Educación, 69, 28-31.
  • Audigier, F. (1994). La didactique de la Géographie. En P. Desplanques (Coord.), La Géographie en collège et en lycée (pp. 102-127). París: Hachette.
  • Bailey, P. (1981). Didáctica de la Geografía. Madrid: Cincel-Kapelusz.
  • Benejam, P. y Comes, P. (1994). ¿Nuevas coordenadas para la enseñanza de la Geografía? Las implicaciones del constructivismo en la enseñanza-aprendizaje de las habilidades cartográficas. Íber. Didáctica de las Ciencias Sociales, Geografía e Historia, 1, 106-116.
  • Brotton, J. (2014). Historia del mundo en 12 mapas. Barcelona: Debate. Buzo Sánchez, I. (2015). Posibilidades y límites de las TIC en la enseñanza de la geografía. Ar@cne: Revista Electrónica de Recursos en Internet sobre Geografía y Ciencias Sociales, 195. Recuperado de http://www.ub.edu/geocrit/aracne/aracne-195.pdf
  • Calaf, R., Suárez, M. A. y Menéndez, R. (1997). Aprender a enseñar geografía. Barcelona: OikosTau.
  • Capel, H. (2010). Geografía en red a comienzos del tercer milenio: para una ciencia solidaria y en colaboración. Scripta Nova: Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales, XIV(313). Recuperado de http://www.ub.edu/geocrit/sn/sn-313.htm
  • Catalá Romero, R. (2016). Explicando el mundo en el que vivimos con mapas: Propuesta de aprendizaje cartográfico. GeoGraphos, 7(89), 171-206. DOI: 10.14198/GEOGRA2016.7.89
  • Cavalcanti, L. S. (1998). Geografia, escola e construção de conhecimentos. Campinas: SP. Papirus Editora.
  • Cavalcanti, L. S. (2005). Ensino de Geografia e diversidade: construção de conhecimentos geográficos escolares e atribuição de significados pelos diversos sujeitos do processo de ensino. En S. Castellar (Org.), Educação geográfica: teorías e práticas docentes (pp. 66-78). São Paulo: Contexto.
  • Cavalcanti, L. S. (2012). La geografía escolar en Brasil y desafíos para la práctica de la enseñanza. Geoenseñanza, 17(1), 23-38.
  • Clary, M. (1992). Aprender a situar, situar para aprender. Boletín de Didáctica de las Ciencias Sociales, 5, 31-43.
  • De Lázaro Torres, M. L. y González González, M. J. (2005). La utilidad de los sistemas de información geográfica para la enseñanza de la geografía. Didáctica Geográfica 7, 105-122.
  • De Miguel González, R, (2013). Geoinformación e innovación en la enseñanza-aprendizaje de la geografía: un reto pendiente en los libros de texto de secundaria. Didáctica de las Ciencias Experimentales y Sociales, 27, 67-90.
  • De Miguel González, R. (2016). Espacio digital y educación geográfica: el Atlas Digital Escolar. En R. López Facal (Ed.), VII Simposio de Didáctica de las Ciencias Sociales en el ámbito Iberoamericano. Ciencias sociales, educación y futuro. Investigaciones en didáctica de las ciencias sociales (pp. 1148-1160). Santiago de Compostela: Red14-Universidad de Santiago de Compostela.
  • Duarte, R. G. (2017). A cartografia escolar e o pensamento (geo)espacial: alicerces da educação geográfica. En V. O. Roque Ascenção, R. C. Valadão, R. Soares del Gaudio y C. J. O. Souza (Orgs.), Conhecimentos da Geografia: Percursos de Formação Docente e Práticas na Educação Básica (pp. 28-52). Belo Horizonte: Universidade Federal de Minas Gerais.
  • Eisner, E. W. (1979). The Educational Imagination: on the Design and Evaluation of School Programs. Nueva York: Macmillan Publishing.
  • Fontanabona, J. (Dir.) (2000). Cartes et modèles graphiques: analyses de pratiques en classe de géographie. París: I.N.R.P.
  • Gersmehl, P. (2014). Teaching geography (Third edition). Nueva York: Guilford Press.
  • González González, M. J. y Lázaro Torres, M. L. (2011). La geoinformación y su importancia para las tecnologías de la información geográfica. Ar@cne: Revista Electrónica de Recursos en Internet sobre Geografía y Ciencias Sociales, 148. Recuperado de http://www.ub.edu/geocrit/aracne/aracne-148.htm
  • Grataloup, C. y Fumey, G. (Dirs.) (2016). Atlas Global. Madrid: Cátedra. Hartshorne, R. (1939). The Nature of Geography: A Critical Survey of Current Thought in the Light of the Past. Annals (Association of American Geographers), 29, 171-645.
  • Jackson, P. W. (1968). Life in Classrooms. Nueva York: Holt, Rinehart & Winston. Jerez, O. (2006). El lenguaje cartográfico como instrumento para la enseñanza de una geografía crítica y para la educación ambiental. En M. J. Marrón, L. Sánchez y O. Jerez (Coords.), Cultura geográfica y educación ciudadana (pp. 483-501). Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha.
  • Lacoste, Y. (1977). La geografía: un arma para la guerra. Barcelona: Anagrama. Luque, R. (2011). El uso de la cartografía y la imagen digital como recurso didáctico en la enseñanza secundaria. Algunas precisiones en torno a Google Earth. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles, 55, 183-210.
  • Martín Gómez, C. y García Pérez, F. F. (2009). Algunos recursos en Internet para mejorar la enseñanza de la geografía. Ar@cne: Revista Electrónica de Recursos en Internet sobre Geografía y Ciencias Sociales, 118.
  • National Research Council (2006). Learning to Think Spatially: GIS as a Support System in the K12 Curriculum. Washington: The National Academies Press.
  • Nieto, G. y Siegmund, A. (2019). Examining the educative practice with Geographic Information Systems through the teachers’ perspective. Didáctica Geográfica, 20, 153-171.
  • Peters, A. (1992). La nueva cartografía. Barcelona: Vicens Vives. Richter, D. y Cavallini, G. M. (2019). El lenguaje cartográfico en los libros de texto de geografía de secundaria en Brasil. Didáctica Geográfica, 20, 193-212.
  • Sinton, D. S., Bednarz, S., Gersmehl, P., Kolvoord, R. y Uttal, D. (2013). The People’s Guide to Spatial Thinking. Washington: National Council for Geographic Education.
  • Souto, X. M. (1999). Didáctica de la geografía: problemas sociales y conocimiento del medio. Barcelona: Ediciones del Serbal.
  • Souto, X. M. y Ramírez, S. (1996). Enseñar Geografía o educar geográficamente a las personas. Íber. Didáctica de las Ciencias Sociales, Geografía e Historia, 9, 15-26.
  • Sui, D. y Morrill, R. (2004). Computers and geography: from automated geography to digital earth. En S. D. Brunn, S. L. Cutter y J. W. Harrington Jr. (Eds.), Geography and Technology (pp. 81-108). Amsterdam: Kluwer Academic Publishers.
  • Thrower, N. J. W. (2002). Mapas y civilización: historia de la cartografía en su contexto cultural y social. Barcelona: Ediciones del Serbal.
  • Zwartjes, L. y de Lázaro, M. L. (2019). Geospatial Thinking Learning Lines in Secondary Education: The GI Learner Project. En R. de Miguel, K. Donert y K. Koutsopoulos (Eds.), Geospatial Technologies in Geography Education. Key Challenges in Geography (EUROGEO Book Series) (pp. 41-61). Cham: Springer. DOI: 10.1007/978-3-030-17783-6_3