Presarescomitatum, commisso, territorio? Dimensión documental e espacial dun topónimo abandonado

  1. Bermúdez Beloso, Mariña 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostela
    info

    Universidade de Santiago de Compostela

    Santiago de Compostela, España

    ROR https://ror.org/030eybx10

Journal:
Cuadernos de estudios gallegos

ISSN: 0210-847X

Year of publication: 2019

Tome: 66

Issue: 132

Pages: 77-105

Type: Article

DOI: 10.3989/CEG.2019.132.03 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openOpen access editor

More publications in: Cuadernos de estudios gallegos

Abstract

The toponym Présaras as the name of the entity in which the monastery of Sobrado dos Monxes was placed has a relevant presence in the documentation from the High Middle Ages, especially in the cartularies of Sobrado, until its almost complete disappearance from the 12th century on. Using these cartularies from Sobrado as the main source, an approach to the aforementioned reality is proposed, as well as to the different terms that are identified in the text accompanying the Latin form Presares and its derivatives (territorio, ualle, mandatione, commisso, comitatus). As a start, a quantitative analysis of the presence of each of the terms is done and, after that, a more detailed study of specific documents in which each of them is present is carried on, with the objective of determining if the use is indifferent or if, on the contrary, they refer to different realities. Finally, a reconstruction of the cartography of Présaras is proposed, which does not try to offer closed and static limits but to present an approach to its possible area.

Bibliographic References

  • Alfonso Antón, Isabel, “La comunidad campesina”, en Reyna Pastor de Tognerini, Poder monástico y grupos domésticos en la Galicia foral Siglos XIII-XV: la casa, la comunidad, Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1990, páxs. 303-369.
  • Andrade Cernadas, José Miguel, O tombo de Celanova: Estudio introductorio, edición e índices (ss. IX-XII), Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega, 1995.
  • Baliñas Pérez, Carlos, “El territorium saliniense y los orígenes altomedievales de la comarca de Arousa”, en Augusto Guedes de Castro (ed.), Arousa medieval y románica: I Simposio de Historia y Patrimonio Cultural de Vilagarcía de Arousa, Vilagarcía de Arousa, Concello de Vilagarcía de Arousa, 2014, páxs. 69-103.
  • Baliñas Pérez, Carlos, Do mito á realidade: A definición social e territorial de Galicia na Alta Idade Media (séculos VIII e IX), Santiago de Compostela, Fundación Universitaria de Cultura, 1992.
  • Barros, Henrique da Gama e Soares, Torquato de Sousa (ed.), História da administração pública em Portugal nos séculos XII a XV, Lisboa, Livraria Sá da Costa, 1945-1954.
  • Bermúdez Beloso, Mariña, O espazo do occidente peninsular e a súa organización territorial (ca. 700-ca. 1250), Santiago de Compostela, Tese de doutoramento inédita, 2017.
  • Blanco Campos, Emma, “Valles y aldeas: las Asturias de Santillana”, en José Ángel García de Cortázar y Ruiz de Aguirre (ed.), Del Cantábrico al Duero: Trece estudios sobre organización social del espacio en los siglos VIII a XIII, [Santander], Universidad de Cantabria, 1999, páxs. 157-187.
  • Costa, Avelino de Jesús da (ed. lit.), Liber fidei Sanctae Bracarensis Ecclesiae, Braga, Assembleia Distrital, 1965-1978.
  • Costa García, José Manuel, Arqueología de los asentamientos militares romanos en la Hispania altoimperial (27 a.C.-ca. 280 d.C.), Santiago de Compostela, Tese de doutoramento inédita, 2013.
  • Estepa Díez, Carlos, El Nacimiento de León y Castilla, siglos VIII-X, Valladolid, Ámbito, 1985.
  • Ferreira Priegue, Elisa, Los caminos medievales de Galicia, Ourense, Museo Arqueolóxico Provincial, 1988.
  • García Conde, Antonio e López Valcárcel, Amado, Episcopologio lucense, Lugo: Fundación Caixa Galicia, 1991.
  • García de Valdeavellano y Armicis, Luis, Curso de historia de las instituciones españolas: De los orígenes al final de la edad media, Madrid, Alianza, 1968.
  • García-Gallo y de Diego, Alfonso, “El fuero de León. Su historia, textos y redacciones”, Anuario de historia del derecho español, XXIX (1969), páxs. 5-149
  • González, Tomás, Censo de población de las provincias y partidos de la Corona de Castilla en el siglo XVI. Con varios apendices para completar la del resto de la Peninsula en el mismo siglo, y formar juicio comparativo con la del anterior y siguiente, según resulta de los libros y registros que se custodian en el Real Archivo de Simancas, Madrid, Imprenta Real, 1829 [na rede], dispoñible en [Consulta: 07/03/2018].
  • Hoyo, Jerónimo del, Rodríguez González, Ángel (ed.) e Varela Jácome, Benito (ed.), Memorias del arzobispado de Santiago, Santiago de Compostela: Porto y Cía. Editores, 1950?.
  • Hoyo, Jerónimo del, Memorias del Arzobispado de Santiago: reproducción facsimilar, Santiago de Compostela, Consorcio de Santiago, Universidade de Santiago de Compostela Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, 2016.
  • Isla Frez, Amancio, La sociedad gallega en la Alta Edad Media, Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1992.
  • Lewis, Charlton T. e Short, Charles, A Latin Dictionary, Oxford, Oxford Clarendom Press, (1933 [1879]) [na rede], dispoñible en [Consulta: 22/02/2018].
  • López Alsina, Fernando, “La cristalización de Tui como espacio de poder señorial entre 1095 y 1157”, en Marta Cendón Fernández e Silvia González Soutelo (eds.), Tui, presente, pasado y futuro I Coloquio de Historia de Tui, [Pontevedra], Diputación de Pontevedra, 2006, páxs. 57-96.
  • López Alsina, Fernando, La ciudad de Santiago de Compostela en la alta edad media, Santiago de Compostela, Ayuntamiento de Santiago de Compostela, 1988.
  • López Ferreiro, Antonio, Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, Impr. del Seminario Conciliar Central, 1898-1909.
  • López Pereira, Eduardo (dir.), CODOLGA. Corpus Documentale Latinum Gallaeciae, Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, (2004-) [na rede], dispoñible en [Consulta: 20/01/2018].
  • Loscertales de García de Valdeavellano, Pilar, Tumbos del monasterio de Sobrado de los Monjes, Madrid, Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural, Archivo Histórico Nacional, 1976.
  • Lucas Álvarez, Manuel, El Tumbo de San Julián de Samos (siglos VIII-XII), Santiago de Compostela, Caixa Galicia, 1986.
  • Lucas Álvarez, Manuel, Tumbo A de la catedral de Santiago, Sada, Ediciós do Castro, 1998.
  • Menéndez Pidal, Ramón, Lapesa, Rafael, García, Constantino e Seco, Manuel (eds.), Léxico hispánico primitivo (siglos VIII al XII): Versión primera del “Glosario del primitivo léxico iberorrománico”, [Madrid], Fundación Ramón Menéndez Pidal, Real Academia Española, 2003.
  • Ministerio de Fomento, Instituto Geográfico Nacional, Visor Iberprix 4 [na rede], dispoñible en [Consulta: 25/03/2018].
  • Pallares Méndez, María del Carmen e Portela Silva, Ermelindo, “Proyección territorial e influencia social de una institución monástica en la Edad Media: la abadía de Sobrado (952-1300)”, en Xesús Balboa López, Herminia Pernas Oroza e José Manuel Pose Antelo (eds.), Entre nós. Estudios de arte, xeografía e historia en homenaxe ó profesor Xosé Manuel Antelo, Santiago de Compostela, Universidad de Santiago de Compostela, 2001, páxs. 209-241.
  • Pallares Méndez, María del Carmen e Portela Silva, Ermelindo, “El lugar de los campesinos. De repobladores a repoblados”, en Ana Rodríguez López (ed.), El lugar del campesino: En torno a la obra de Reyna Pastor, València, Publicacions de la Universitat de València, 2007, páxs. 61-88.
  • Pallares Méndez, María del Carmen, El monasterio de Sobrado: Un ejemplo de protagonismo monástico en la Galicia medieval, A Coruña, Diputación Provincial, 1979.
  • Pallares Méndez, María del Carmen, “Los Cotos como marco de los derechos feudales en Galicia durante la Edad Media (1100-1500)”, Estudios Compostelanos. Galicia Rural. La tierra y el hombre. Marco de relación, 5 (1978), páxs. 201-225.
  • Rodríguez Núñez, Clara, “Santa María de Belvís, un convento mendicante femenino en la Baja Edad Media (1305-1400)”, Estudios Mindonienses, 5 (1989), páxs. 335-485.
  • Sánchez-Albornoz y Menduiña, Claudio, “Un texto desconocido del fuero de León”, Revista de Filología Española, 9 (1922), páxs. 317-323.
  • Sánchez-Albornoz y Menduiña, Claudio, “Homines mandationis y iuniores”, Cuadernos de Historia de España, 53-54 (1971), páxs. 7-235.
  • Sánchez-Albornoz y Menduiña, Claudio, “Homines mandationis y iuniores”, en Claudio Sánchez- Albornoz, Viejos y nuevos estudios sobre las instituciones medievales españolas, Madrid, Espasa-Calpe, 1976-1980, vol. I, páxs. 365-577.
  • Varela Barreiro, Xavier (dir.), TMILG. Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega, Instituto da Lingua Galega [na rede], dispoñible en [Consulta: 20/01/2018].
  • Vázquez Bertomeu, Mercedes, A Igrexa de Santiago contra 1500: (O libro do subsidio), Santiago de Compostela, Lóstrego, 2003.
  • Vázquez de Parga, Luis, “El fuero de León”, Anuario de historia del derecho español, 15 (1944), páxs. 464-498.
  • Xunta de Galicia, Nomenclátor de Galicia, [na rede], dispoñible en [Consulta: 04/02/2018].