Os estudos de xeografía na primeira metade so s. XX en Galicia

  1. Durán Villa, Francisco R.
Revista:
Boletín da Real Academia Galega

ISSN: 1130-7714

Ano de publicación: 2019

Título do exemplar: Antonio Fraguas Fraguas

Número: 380

Páxinas: 57-78

Tipo: Artigo

DOI: 10.32766/BRAG.380.760 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Boletín da Real Academia Galega

Resumo

O proceso de institucionalización da xeografía foi tardío en España e particularmente en Galicia. O desenvolvemento do paradigma rexional estivo á marxe da Universidade. Na década de 1920 o Seminario de Estudos Galegos, con Otero Pedrayo, Fraguas e Risco, iniciou os estudos de xeografía de Galicia nun contexto de interdisciplinariedade e de consolidación do nacionalismo galego. A paisaxe fortemente humanizada, a parroquia, base da organización territorial, a raza e a lingua propia serán os principais elementos para definir Galicia como nación. O profesorado non universitario iniciou a renovación pedagóxica, apoiado nos anos 1930 polos formadores dos mestres que procedían da Escola Superior de Maxisterio de Madrid, precursora dos estudos de pedagoxía.

Referencias bibliográficas

  • Antillón, Isidoro de (1815): Elementos de Geografía de España. Valencia: Imp. de Estévan.
  • Azpeurrutia, José Manuel (1925): Orientaciones para el estudio de la Geografía. Madrid: Magisterio Español.
  • Barreiro Paradela, Luis (1936): Nova Xeografía de Galicia pras escolas. Santiago de Compostela: Publicaciones Actuales Gallegas.
  • Beramendi, Justo (2007): De provincia a nación. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.
  • Capel, Horacio e Luis Urteaga (1984): Las nuevas geografías. Barcelona: Salvat.
  • Carreras Candi, Francesc (dir.) (1928-1936): Geografía general del Reino de Galicia. Barcelona: Alberto Martín, 5 v.
  • Casas Torres, José Manuel (1978): “Don Ramón en el afecto y en el recuerdo”, en Miscelánea de geografía de Galicia en homenaje a Otero Pedrayo. Santiago de Compostela: Universidade, 33-38.
  • Charrier, Charles (1929): Pedagogía vivida. Curso completo y práctico. Madrid: Ed. Estudio.
  • Dantín Cereceda, Juan (1913): “Concepto de la región natural en Geografía”, Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural XIII, 507-514.
  • Dantín Cereceda, Juan (1922): Ensayo acerca de las regiones naturales de España. Madrid: J. Cosano.
  • Dantín Cereceda, Juan (1925): Distribución geográfica de la población en Galicia. Madrid: Junta para Ampliación de Estudios.
  • Dantín Cereceda, Juan (1948 [1912]): Resumen fisiográfico de la península Ibérica. Madrid: Centro Superior de Investigaciones Científicas.
  • Durán, Francisco Ramón (1990): “O ensino da Xeografía na Escola Normal de Santiago durante a Segunda República”, Adaxe 6, 33-40.
  • Fraguas, Antonio (1953): Geografía de Galicia. Santiago de Compostela: Porto.
  • Fraguas, Antonio (1978): “Geografía de un lugar”, en Miscelánea de geografía de Galicia en homenaje a Otero Pedrayo. Santiago de Compostela: Universidade, 85-102.
  • Fraguas, Antonio (2019 [1956]): As coplas que se cantaban nas ruadas de Loureiro de Cotobade. Roseiras e paxariños nas cantigas dun serán [Discurso de ingreso]. A Coruña: Real Academia Galega. https://doi.org/10.32766/rag.342
  • Hernández Borge, Julio (2009): “Cuarenta años de tesis doctorales de Geografía en la Universidad de Santiago de Compostela (1959-1998)”, Estudios geográficos 60 (237), 727-739.
  • Hernández Pacheco, Eduardo (1929): El paisaje en general y las características del paisaje hispano. Madrid: Academia de las Ciencias Exactas, Físicas y Naturales.
  • Hernández Pacheco, Eduardo (1932): Síntesis fisiográfica de España. Madrid: Junta de Ampliación de Estudios.
  • Holt-Jensen, Arild (2012): Geography. History and Concepts. London: SAGE.
  • Lois, Rubén Camilo e Juan Manuel Trillo (2017): “O fundamento de Galicia como territorio nacional. O labor do Seminario de Estudos Galegos e a figura de Ramón Otero Pedrayo”, en Justo Beramendi [et al.] (eds.): Repensar Galicia. As Irmandades da Fala. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia / Museo do Pobo Galego, 527-545.
  • Marco, Aurora e Serafín Porto (2000): A Escola Normal de Santiago de Compostela. Santiago de Compostela: Universidade.
  • Ortega Valcárcel, José (2000): Los horizontes de la geografía. Barcelona: Ariel.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1926): Síntese xeográfica de Galicia. A Coruña: Lar.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1927): Problemas de xeografía galega. Notas encol das formas de poboazón labrega. A Coruña: Nós.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1928): Paisajes y problemas geográficos de Galicia. Madrid: Compañía Ibero-Americana de Publicaciones.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1933): Ensayo histórico sobre la cultura gallega. Santiago de Compostela: Nós.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1953): Geografía universal. Barcelona: Gallach.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1955): “Ensaio sobor da paisaxe galega”, en Paisaxe e cultura: ensaios. Vigo: Galaxia, 11-57.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1956): Geografía de España. Barcelona: Gallach.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1958): “Paisajes y comarcas gallegas”, en Manuel de Terán (coord.), Geografía de España y Portugal. Barcelona: Montaner y Simón, t. IV, 46-92.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1965): “A aldea no seu decorrer histórico”, Grial 8, 113-150.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1971): Santiago de Compostela. Barcelona: Noguer.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1980 [1926]): Guía de Galicia. Vigo: Galaxia.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1983 [1931]): “Morte e resurreición”, en Obra Selecta, II. Ensaios. Vigo: Galaxia 27-55.
  • Otero Pedrayo, Ramón (1999 [1969]): Síntesis histórica do século XVIII en Galicia. Vigo: Galaxia.
  • Paz López, Gonzalo (1961): Portomarín. Monografía geográfica de una villa medieval. Zaragoza: Elcano.
  • Pérez Alberti, Augusto (1987): “A xeografía en Otero”, A Nosa Terra 25, 65-69.
  • Pérez Alberti, Augusto (2001): “A paisaxe xeográfica en Otero Pedrayo”, Raigame 12, 49-53.
  • Pericacho, Francisco Javier (2014): “Pasado y presente de la renovación pedagógica en España (de finales del siglo XIX a nuestros días). Un recorrido a través de las escuelas emblemáticas”, Revista Complutense de Educación 25, 47-67.
  • Risco, Vicente (1920): Teoría do Nacionalismo Galego. Ourense: La Región.
  • Risco, Vicente (1995 [1923]): “Esto é o que é o nacionalismo galego”, en Francisco Fernández del Riego (ed.), Pensamento galeguista do século XX. Vigo: Galaxia, 122-125.
  • Rodríguez, José Antonio (1997): “La Geografía en la Escuela Superior del Magisterio (1909-1932)”, Eiría 42, 89-106.
  • Rubido, Ángel (1891): Galicia: Geografía descriptiva. Santiago de Compostela: Escuela Tipográfica del Hospicio.
  • Russell, Bertrand (1976): La evolución de mi pensamiento filosófico. Madrid: Alianza.
  • Sainz Ruiz, Fernando (1924): El programa escolar. Madrid: Publicaciones de la Revista de Pedagogía.
  • Schaefer, Fred K. (1971 [1953]): Excepcionalismo en Geografía. Barcelona: UBA.
  • Solé (1984):Solé, Luis (1984): “Sobre el concepto de región geográfica y su evolución”, Didáctica Geográfica 10-11, 3-81.
  • Paül, Valerià (2019): “Catro breves hipóteses na interface entre paisaxe e nación en Galicia”, en Juan Manuel Trillo e Rubén Camilo Lois (eds.), Paisaxes nacionais no mundo global. Santiago de Compostela: Grupo ANTE GI-1871, 83-109.
  • Vilá, Joan (1989): El conocimiento geográfico de España. Madrid: Síntesis.
  • Villares, Ramón (2008): “La contribución de Ramón Otero Pedrayo a la historia agraria”, Revista de Agricultura e Historia Rural 44, 157-178.